PRIMS Full-text transcription (HTML)

Y CATECHISM A oſodwyd allan yn Llyfr GWEDDI GYFFREDIN, Wedi i egluro yn gryno drwy no­dau Byrrion a ſylfaenwyd ar yr yſcrythyr lan.

Printiedig yn RHYDYCHEN Yn y flwyddŷn 1682.

Y CATECHISM, hynny yw, Athra­wiaeth i'w dyſcu gan bob rhyw ddyn, cyn ei ddwyn i'w gon­ffirmio gan yr Eſcob.

Cweſtiwn.

BEth yw dy enw di?

Atteb.

N. neu M.

Cwest.

Pwy a roddes yr enw hwnnw arnat ti?

Atteb.

Fy nhadau bedyd, a'm mamau bedydd wrth fy medyddio, pan i'm gwnaethpwyd yn aelod i Griſt, yn blentyn i Dduw, ac yn etifedd teyrnas nêf.

Cwest.

Pa beth a wnaeth dy dadau bedydd a'th fam­mau bedydd yr amſer hwnnw troſot ti?

Atteb.

Hwy a addawſant, ac a addunaſant dri pheth yn fy enw. Yn gyntaf ymwrthod ohonof â diafol, ac â'i holl weithredoedd, a rhodres, a gorwagedd y bŷd anwir, a phechadurus chwantau y cnawd. Yn ail bod i mi gre­du holl byngciau ffydd Griſt. Ac yn drydydd, cadw ohonof wynfydedic ewyllys Duw a'i orchymmynion, a rhodio yn yr unrhyw holl ddyddiau fy mywyd.

Cwest.

Onid wyt ti yn tybied dy fod yn rhwymedig i gredu ac i wneuthur megis ac yr addawſant hwy troſot ti?

Atteb.

Ydwyf yn wîr, a thrwy nerth Duw felly y gwnaf. Ac ydd wyfi yn mawr ddiolch i'n Tâd nefol, am iddo fy ngalw i gyfryw ſtât lechydwriaeth trwy leſu Griſt ein lachawdr. Ac mi a attolygaf i Dduw roddi i mi ei râd, modd y gallwyf aros yn yr unrhyw holl ddyddiau fy ei­nioes.

Cweſt.

Adrodd i mi fannau dy ffydd?

Atteb.

CRedaf yn Nuw Dâd oll gyfoethawg, Creawdr nef a daiar. Ac yn leſu Griſt ei un Mâb ef, ein Harglwydd ni: yr hwn a gâed trwy yr Yſpryd glân, a aned o Fair forwyn: a ddioddefodd dan Bontius Pilatus, a groeſhoeliwyd, a fu farw ac a gladdwyd, a ddiſ­cynnodd i uffern, y trydydd dydd y cyfododd o feirw; a eſcynnodd i'r nefoedd, ac y mae yn eiſtedd ar ddeheu-law Dduw Dâd oll gyfoethawg, Oddi yno y daw i farnu byw a meirw. Credaf yn yr Yſpryd glân, yr Eglwys lân ga­tholic, Cymmun y ſainct, Maddeuant pechodau, Cyfo­diad y cnawd, a'r bywyd tragywyddol. Amen.

Cweſt.

Pa beth yr wyt ti yn ei ddyſcu yn bennaf yn y pyngciau hyn o'th ffydd?

Atteb.

Yn gyntaf yr wyf yn dyſcu credu yn Nuw Dâd, yr hwn a'm gwnaeth i a'r holl fyd.

Yn ail yr ydwyf yn credu yn Nuw Fâb, yr hwn a'm prynodd i a phob rhyw ddŷn.

Yn drydydd, yr wyf yn credu yn Nuw Yſpryd glàn, yr hwn ſydd i'm ſancte•ddio i, a holl etholedig bobl Dduw.

Cweſt.

Ti a ddywedaiſt ddarfod i'th Dadau-bedydd a'th Fammau-bedydd, addo troſot ti, fod i ti gadw gor­chymmynion Duw; Dywet titheu i mi, pa nifer ſydd ohonynt?

Atteb.

Dec.

Cweſt.

Pa rai ydynt?

Atteb.

Y Rhai hynny a lefarodd Duw yn yr ugein­fed bennod o Exodus, gan ddywedyd, Myfi yw'r Arglwydd dy Dduw, yr hwn a'th ddûg di ym­maith o dîr yr Aipht, o dŷ y caethiwed.

I. Na fydded i ti dduwiau eraill onid myfi.

II. Na wna it dy hun ddelw gerfiedic, na llûn dim ac y ſydd yn y nefoed uchod, neu yn y ddaiar iſod, nac yn y dwfr tan y ddaiar. Na oſtwng iddynt, ac na ad­dola hwynt: oblegit myfi yr Arglwydd dy Dduw wyf Dduw eiddigus, yn ymweled â phechodau'r tadau ar y plant, hyd y drydedd a'r bedwaredd genhedlaeth o'r rhai a'm caſânt, ac yn gwneuthur trugaredd i filoedd o'r rhai a'm carant, ac a gadwant fy ngorchymmynion.

III. Na chymmer Enw yr Arglwydd dy Dduw yn o­fer, canys nid gwirion gan yr Arglwydd yr hwn a gy­mero ei Enw ef yn ofer.

IV. Cofia gadw yn ſanctaidd y dŷdd Sabbath. Chwe diwrnod y gweithi, ac y gwnei dy holl waith. eithr y ſeithfed dydd yw Sabbath yr Arglwydd dy Dduw: ar y dydd hwnnw na wna ddim gwaith, tydi, na'th fab, na'th ferch, na'th wâs, na'th forwyn, na'th anifail, na'r dŷn dieithr a fyddo o fewn dy byrth, canys mewn chwe diwrnod y gwnaeth yr Arglwydd nef a daiar, y môr, a'r hyn oll ſydd ynddynt, ac a orphwyſodd y ſeithfed dydd. Oherwydd paham y bendithiodd yr Arglwydd y ſeith­fed dydd, ac a'i ſancteiddiodd ef.

V. Anrhydedda dy dâd a'th fam, fel yr eſtynner dy ddyddiau ar y ddaiar, yr hon a rydd yr Arglwydd dy Dduw i ti.

VI. Na lâdd.

VII. Na wna odineb.

VIII. Na ledratta.

IX. Na ddwg gam dyſtiolaeth yn erbyn dy gymmy­dog.

X. Na chwennych dŷ dy gymmydog, na chwennych wraig dy gymmydog, na'i was, na'i forwyn, na'i ych, na'i aſſyn, na dim ar ſydd eiddo.

Cweſt.

Beth yr wyt ti yn ei ddyſcu yn bennaf wrth y gorchymmynion hyn?

Atteb.

Yr ydwyf yn dyſcu dau beth: fy nylêd tuag at Dduw, a'm dylêd tuag at fy nghymmydog.

Cweſt.

Pa beth yw dy ddyled tuag at Dduw?

Atteb.

Fy nyled tuag at Dduw yw, Credu ynddo, ei ofni, a'i garu, â'm holl galon, â'm holl enaid, ac â'm holl nerth, Ei addoli ef, diolch iddo, rhoddi fy holl ymddi­ried ynddo, galw arno, anrhydeddu ei ſanctaidd Enw ef a'i air, a'i waſanaethu yn gywir holl ddyddiau fy mywyd.

Cweſt.

Pa beth yw dy ddylêd tuag at dy gymmydog?

Atteb.

Fy nylêd tuag at fy nghymmydog yw, ei garu fel fi fy hun, a gwneuthur i bob dyn megis y chwennyc­hwn iddo wneuthur i minneu. Caru ohonof, anrhy­deddu, a chymmorth fy nhâd a'm mam. Anrhydeddu, ac ufyddhau i'r Brenhin a'i ſwyddogion. Ymddaroſtwng i'm holl lywiawdwyr, dyſcawdwŷr, Bugeiliaid yſprydol, ac athrawon. Ymddwyn ohonof yn oſtyngedic, gan berchi pawb o'm gwell. Na wnelwyf niwed i neb ar air na gweithred. Bod yn gywir ac yn union ymmbob peth a wnelwyf. Na bo na châs na digaſedd yn fy ngha­lon i neb. Cadw ohonof fy nwylaw rhac chwilenna a lledratta, cadw fy nhafod rhag dywedyd celwydd, cabl­eiriau, na drwg abſen. Cadw fy nghorph mewn cym­hedroldeb, ſobrwydd, a diweirdeb. Na chybyddwyf ac na ddeiſyfwyf dda na golud neb arall. Eithr dyſcu, a llafurio yn gywir, i geiſio enill fy mywyd, a gwneuthur a ddylwyf, ymmha ryw fuchedd bynnac y rhyngo bodd i Dd w fy ng•lw.

Cweſt.

Fy anwyl blentyn, gwybydd hyn ymma, nad wyt ti abl i wneuthur y pethau hyn ohonot dy hun, nac i rodio yngorchymynion Duw, nac iw waſanaethu ef, heb ei yſpyſol râd ef; yr hwn ſydd raid i ti ddyſcu yn wa­ſtad ymoralw amdano trwy ddyfal weddi. Gan hynny moes i mi glywed a fedri di ddywedyd gweddi yr Argl­wydd.

Atteb.

EIn Tad yr hwn wyt yn y nefoedd, ſancteid­dier dy Enw. Deuet dy deyrnas. Bid dy e­wyllys ar y ddaiar megis y mae yn y nefoedd. Dyro i ni heddyw ein bara beunyddiol. A maddeu i ni ein dy­ledion, fel y maddeuwn ni i'n dyled-wyr. Ac nac ar­wain ni i brofedigaeth; Eithr gwaret ni rhag drwg: Amen.

Cweſt.

Pa beth ydd wyt ti yn ei erchi ar Dduw yn y weddi hon?

Atteb.

Yr ydwyf yn erchi ar fy Arglwydd Dduw ein Tad nefol, yr hwn yw rhoddwr pob daioni, ddanfon ei râd arnaf, ac ar yr holl bobl, fel y gallom ei anrhyde­ddu ef, a'i waſanaethu, ac ufuddhau iddo megis y dy­lem. Ac ydd wyf yn gweddio ar Dduw ddanfon i ni bob peth angenrheidiol, yn gyſtal i'n heneidiau, ac i'n cyrph; A bod yn drugarog wrthym, a maddeu i ni ein pechodau; A rhyngu bodd iddo ein cadw a'n amdde­ffyn ym mhob perigl yſprydol a chorphorol: A cha•ohonaw nyni rhag pob pechod ac anwiredd, a rhag ein gelyn yſprydol, a rhag angeu tragywyddol. A hyn yr ydwyf yn ei obeithio y gwna efe o'i drugaredd a'i ddai­oni, trwy ein Ha•glwydd Ieſu Griſt: ac am hynny ydd wyf yn dywedyd, Amen, Poet gwir.

Cwe­ſtiwn.

PA ſawl Sacrament a ordeiniodd Criſt yn ei Eglwys?

Atteb.

Dau yn unig, megis yn gyffredinol yn anghen­rhaid i Iechydwriaeth, ſef, Bedydd, a Swpper yr Argl­wydd:

Cweſt.

Pa beth yr wyt ti yn ei ddeall wrth y gair hwn Sacrament?

Atteb.

Yr wyfi yn deall Arwydd gweledig oddi allan, o râs yſprydol oddifewn, a roddir i ni; yr hwn a ordei­niodd Criſt ei hun, megis modd i ni i dderbyn y grâs hwnnw trwyddo, ac i fod yn wyſtl i'n ſiccrhau ni o'r grâs hwnnw.

Cweſt.

Pa ſawl rhan y ſydd mewn Sacrament.

Atteb.

Dwy, yr arwydd gweledig oddiallan, a'r gras yſprydol oddifewn.

Cwest.

Pa beth yw'r Arwydd gweledig oddiallan, neu'r ffurf, yn y Bedydd?

Atteb.

Dwfr: yn yr hwn y bedyddir un, Yn Enw'r Tad, a'r Mab, a'r Yſpryd glân.

Cweſt.

Pa beth yw'r grâs yſprydol oddifewn?

Atteb.

Marwolaeth i bechod, a genedigaeth newydd i gyfiawnder. Canys gan ein bod n•wrth naturiaeth we­di ein geni mewn pechod, ac yn blant digofaint, drwy Fedydd y gwneir ni yn blant gras.

Cweſt.

Pa beth a ddiſgwilir gan y rhai a fedyddier?

Atteb.

Edi•e•rwch, d•wy 'r hon y maent yn ymwrthod â phechod: A ffydd, d•wy r hon y maent yn ddiyſcog yn credu addewidion Duw, y rhai a wneir iddynt yn y Sa­crament hwnnw.

Cweſt.

Paham wrth hynny y bedyddir plant bychain, pryd na's gallant oherwdd ou hifi•ng•d gyflawni y pe­thau hyn?

Atteb.

Oblegid eu bod yn addaw pob un o'r ddau drwy eu mechiau, yr hwn addewid pan ddelont i oedran, y maent hwy eu hunain yn rhwym iw gyflawni.

Cweſt.

Paham yr ordeiniwyd Sacrament Swpper yr Arglwydd?

Atteb.

Er mwyn tragywyddol gôf am aberth diodde­faint marwolaeth Criſt, a'r lleſhâd yr ydym ni yn ei dder­byn oddiwrtho.

Cweſt.

Pa beth yw y rhan oddiallan, neu'r Arwydd, yn Swpper yr Arglwydd?

Atteb.

Bara a gwin, y rhai a orchymmynnodd yr Ar­glwydd eu derbyn.

Cweſt.

Pa beth yw y rhan oddifewn, neu 'r peth a ar­wyddocceir?

Atteb.

Corph a gwaed Criſt, y rhai y mae 'r ffyddlo­niaid yn wir ac yn ddiau yn eu cymmeryd ac yn eu der­byn, yn Swpper yr Arglwydd.

Cweſt.

Pa leshâd yr ydym ni yn ei gael wrth gymme­ryd y Sacrament hwn?

Atteb.

Cael cryfhâu a diddanu ein heneidiau drwy Gorph a gwaed Criſt, megys y mae ein cyrph yn cael drwy'r bara a'r gwîn.

Cweſt.

Pa beth ſy 'raid i'r rhai a ddêl i Swpper yr Ar­glwydd ei wneuthur?

Atteb.

Eu holi eu hunain, a ydynt hwy yn wîr edifei­riol am eu pechodau, a aeth heibio, ac yn ſiccr amcanu dilyn buchedd newydd: a oes ganddynt ffŷd fywiol yn nrhugaredd Duw drwy Griſt, gydâ diolchus gôf am ei angeu ef, ac a ydynt hwy mewn cariad perffaith â phôb dyn.

Bid i Gurat pob plwyf yn ddieſceulus ar y Suliau a gwy­liau ar ol yr ail llith o'r Goſper ddyſcu ar osteg yn yr Egl­wys, a holi cynnifer o blant ei Blwyf, ac a ddanfonwyd atto, megis y tybio efe fod yn gymheſur yn rhyw bart o'r Catechiſm hwn.

1

Y CATECHISM A oſodwyd allan yn llyfr GWEDDI GYFFREDIN, wedi ei egluro ar fyrr eiriau.

N. neu M.] Y Mae'r henw Criſtiano­gawl a roddwyd yn y bedydd, yn dwyn ar gôf yaaActs 19. 4, 5. Fydd Griſtia­nogawl, yn yr hon y bedyddiwyd y neb, a henwyd y pryd hynny; ac efe hefyd gan ddwyn arno henw Criſt, a elwir ynbb1 Pet. 4. 16. Gri­ſtion, ac felly accMath. 23. 8. wahanir oddiwrth ddy­nion o grefyddau eraill, megis Iddewon, Tyrciaid, a phaganiaid.

Fy nhadau bedydd a'm mammau bedydd wrth fy medyddio.] Henwau a roddid yn arferol i blant pan dderbynnid hwy i'r Eglwys drwyddLuc. 2. 21. enwaediad, i'r hwn y maeeeCol. 2. 11, 12. Bedydd yn Sacrament cyfattebawl. A'r henwau hyn a roddid weithiau ganffGen. 21. 3. Rie­ni, ac weithiau ganggRuth 4. 17. eraill, drwy fodd yhhLuc. 1. 59, 60, 61. Rhieni.

Pan i'm gwnaethpwyd &c.]TairiiGal. 3. 27. rhagor­fraint a roddir i'r Criſtion bedyddiol, neu'r Credadyn.

1. Efe yr hwn*Drwy natur. wrth natur akkEph. 2. 12. ym eſtro­naſai ei hun oddiwrth Griſt, a wneir yr2 awrhon yn aelod ohonaw, hynny yw, ynllEph. 5. 30. aelod ormmEph. 1. 22, 23. corph dirgel hwnnw yr Egl­wys, o ba un Criſt yw'r pen.

2. Gan fod yn aelod o Griſt, efe yr hwn wrth natur oedd ynnnEph. 2. 3. blentyn digofaint, a wneir yr awrhon ynoo1 Jo. 3. 1. blentyn i Dduw trwyppGal. 4. 5. Fabwyſiad, trwy Griſt mab Duw wrth natur.

3. Gan fod yn fab Duw, efe yr hwn oedd wrth natur yn blentyn Colledigaeth, ac ynqqMat. 25. 41. rhannog a'r Cythraul, a'i Angylion, a wneir yr awrhon ynrrRhuf. 8. 16, 17. Etifedd i dduw, ac yn gydetifedd â Chriſt ynſſLuc. 12. 32. Nheyrnas go­goniant.

Hwy a addawſant ac a addunaſant &c.]Trwy gynnal yr hen arfer ottEſay. 8. 2, 3. Dyſtion neu feichniafon, wrth roi henwau ar Blant wrth eu bedyddio, gofal Crefyddol a gym­merir am dduwiol feithrin y Plant a fe­dyddir: yn bennaf, Rhag digwyddiaduuEſter 2. 7. marwolaeth, neu eſceuluſtra y Rhieni. Er hynny y Rhieni a orchymmynnir yn eglur i fod ynwwDeut. 6. 6, 7. ddiwyd i ddyſcu eu plant eu hunain yn Sandaidd air Duw, auxxEph. 6. 4. mei­thrin hwynt yn Addyſc, ac Athrawiaeth yr Arglwydd.

Tri pheth yn fy enw &c.]Megis y ſic­crheir yn y Bedydd dair Rhagorfraint i'r neb a fedyddir, neu'r Credadyn: felly yn ei enw ef yryyDeut. 26. 17, 18. addewir cyflawniad tri pheth.

1. Ymwrthod ohonof a Diafol &c.]Y peth cyntaf a addawyd tros yr hwn a fe­dyddiwyd, yw ymwrthodiad a'izzEph. 2. 1, 2, 3. dri gelyn yſprydol, y Cythraul, y bŷd a'r cnawd.

Y Gelyn yſprydol cyntaf yw'r Cythraul,3 yr hwn ydyw yſpryd drwg, neu Angelaa2 Pet. 2. 4. col­ledig, ac ſydd i ni ei ymwrthod, oblegid ei fod,

  • 1. Yn temptio i bechod; ac felly a el­wir ynb
    bMat. 4. 3.
    b Demptiwr;
  • 2. Yn cyhuddo am bechod; ac felly a elwir y Diafol, a'rc
    cDat. 12. 10.
    c Cyhuddwr;
  • 3. Yn Rhwyſtro rhag gwneuthur Daio­ni; ac felly a elwird
    dZach. 3. 1.
    d Satan, neu'r gwrth­wynebwr.

Gweithredoedd y Cythraul ydynt ynee1 Jo. 3. 8. gyffredinol yr holl bechodau a wneir yn ol eiffJo. 8. 44. ſiampl ef, megis Mwrndwrn, Cel­wydd ar cyffelyb.

Rhodres a gorwagedd y byd anwir hwn &c.]Yr ail Gelyn yſprydol i ymwrthod âg ef, yw yggGal. 1. 4. bŷd preſennol drygionus hwn gyda'i wagedd.

Wrth y byd, y mae yma ei ddeall, nid y byd elfyddol; neu drefnus oſodiad yhhActs 17. 24. creaduriaid gweledig, y rhai ŷntii1 Tim. 4. 4. dda; nag yn unig ykkJo 15. 19. bŷd rheſymmol o ddynol ryw, yr hwn nid yw ynllPhil. 2. 15. hollawl yn ddrwg; ond wrth y byd y deâllir yma ymm1 Jo. 15. 19. bobl hynny o'r bŷd, a ydynt elynion i dduwiol­deb, a'rnn1 Jo. 2. 15. creaduriaid eraill yn y bŷd, y rhai y mae y Cythraul, eiooJo. 14. 30. dywyſog, ef yn eu harſeru megisppMat. 4. 8, 9. abwydau a maglau i ddenu dynion i bechu.

Rhodres a gorwagedd y bŷd hwn, aqq1 Jo. 2. 16. ddoſparthir i.

  • 1. Chwant y cnawd, yr hwn ywr
    r2 Tim. 3. 4, 5.
    r dy­fyrrwch.
  • 2. Chwant y llygad, yr hwn ywſ
    ſ1 Tim. 6. 9.
    ſ golud.
  • 3. Balchder buchedd, yr hwn ywt
    tJer. 45. 5.
    t An­rhydedd. A'r rhain ydynt yn dyfod i fod yn niweidiol i dduwioldeb, pan y rhoir4u
    uJac. 4. 4.
    u ſerch arnynt yn anweddaidd, yn An­ghymmhedrol, ac yn ammhrydlon.

A holl bechadurus chwantau y Cnawd.] Y trydydd gelyn yſprydol i ymwrthod âg ef, ywwwGal. 5. 24. y cnawd ai chwantau.

Wrth Gnawd yma, ni ddeallir yr amryw rywogaethau arxx1 Cor. 15. 39. greaduriaid bywiol, y rhai a wneir o gnawdyyEſ y. 58. 7. natur dynol, nazz1 Cor. 15. 50. breuol gorph dyn, y rhai a elwir weithiau yn gnawd.

Ond cnawd yw llygredigaethaaRhuf. 7. 25. anfar­weiddiedig yr enaid, yr hon ſyddbbRhuf. 8. 7, 8. elyni­aeth yn erbyn Duw, oblegid ei bod,

1. Yn einccGal. 5. 17. rhwyſtro ni rhag gwneuthur da, ac yn 2. YnddRhuf. 7. 23. ein tueddu ni i wneu­thur drwg.

Chwantau pechadurus y cnawd ydynt yr amryw wniaueeGal. 5. 19, 20, 21. anyſtywallt, affJac. 1. 14. drygio­nus drachwantau yr ewyllys, drwy ba rai y croeſawir temptiaſiwnau y Cythraul, ac y camarferir pethaugg1 Tim. 6. 10. da'r byd i bechod.

Yn ail bod i mi gredu &c.]Yr ail peth a addawyd tros yr hwn a fedyddid ywhhActs 8. 36, 37. Ffydd neu*athrawiaeth Christianog.iiActs 26. 27, 28. greduniaeth Criſtianogr­wydd.

Trwy Greduniaeth ni ddeallir yma yn unig Ffydd Hiſtoriawl, y cyfryw ûn ac a all fod gan ykkJac. 2. 19. Cythraul, a dynion drwg.

Nag yn unigll1 Cor. 13. 2. Ffydd Rhyfeddodau, y cyfryw un ac a allai fod gan Suddas fradwr, ammMat. 7. 22, 23. phroffeſwyr drygionus eraill ar grefydd:

Nag yn unig FfyddnnLuc. 8. 13. amſerol, y fâth ac a ddichon fod ganooActs 8. 13, 21. ragrithwyr.

Ond y Ffydd hon yw graſuſol waith yr5pp2 Cor. 4. 13. yſpryd glan, drwy'r hwn y nerthirqqRhuf. 10. 10. ca­lon dyn irrJo. 3. 33. gydſynnio, ac i hyderu*ar air gwirionedd Duw. ar wi­rioneddſſEph. 1. 13. gair Duw, ac Eſengyl Jechydwri­aeth dyn.

Gwrthedrychiad athrawiaethol Ffydd Criſtion yw yn gyffredinol, yrttActs 24. 14. holl yſcry­thyr lân, ac yn fwy neillduoluuLuc. 24. 25. holl byng­ciau ywwJo. 20. 31. Grefydd Griſtianogawl.

Y Ffydd hon ſydd anghenrheidiol i bawb, gan ei bod hi yn ddyledſwydd a or­chymmynnir ganxx1 Jo. 3. 23. dduw, ar moddyyMarc 16. 16. heb pa un nid all dŷn fod yn gadwedig.

Yn drydydd cadw ohonof wynfydedig e­wyllys duw &c.]Y trydydd peth a adda­wyd tros yr hwn a fedyddiwyd ywzzLuc. 3. 12. ufudd­dod iaaJer. 7. 23. holl ewyllys Duw, abbPſal. 40. 8. ddatcuddi­wyd yn ei gyfreithiau.

Yr ufudddod hwn ſydd gyffredinol

  • 1. Oherwydd y
    †Object neu gwrthedrychiad yw'r peth a oſodir o flaen un i edrych arno, fyfyrio, neu iw wneuthur.
    † Gwrthedrychiad oble­gid fod y dŷn ufudd yn ei ddymuniad yn cadwc
    cPſal. 119. 128.
    c holl orchmynnion Duw;
  • 2. Oherwydd y
    *fannodan.
    *
    †Subject neu gorgynhwyſiad yw yma y peth ſydd yn cynhwyſy'r edrychiad, myfyrdod neu'r weithred.
    † Gorgynhwyſiad ob­legid ei fod yn eu cadw hwynt, a'id
    dDeut. 26. 16.
    d holl galon;
  • 3. Oherwydd y Parhâd, oblegid ei fod * Gorgynhwyſiad.6 ef yn rhodio ynddynte
    eLuc. 1. 74, 75.
    e holl ddyddiau ei fywyd.

Nid yw dŷn yn gadwedig trwy foddion y Cyfammod offGal. 2. 16. weithredoedd, ammod pa un yw perffaithggRhuf. 10. 5. ufudd-dod, ond ▪ trwy Gyfammod Gras,hhRhuf. 10. 9. ammod yr hwn ydyw gwir ffydd,*etto yr ufudddod hwn, yn gwneuthir gweithredoedd da, a ofynnir. etto mae'r ufudd-dod hwn, a ofynnir yn anghenrheidiol, oblegid mai trwyddo,

  • 1. Yi
    iMat. 5. 16.
    i gogoneddir Duw
  • 2. Yr ennyllir, ac yr Adeiladir eink
    k1 Pet. 3. 1, 2.
    k cymmydog.
  • 3. Y Cyfiawn heir einl
    lJac. 2. 18.
    l ffydd ni ein hu­nain.

Onid wyt ti yn tybied dy fod yn rhwyme­dig i gredu, ac i wneuthur &c.]Credu a gwneuthur,mm2 Tim. 1. 13. neu ffydd a gweithredoedd da, ſydd yn cynhwys holl athrawiaeth, ac ymarfer criſtianogrwydd, a'r rhain nid y­dynt i'wnnActs 19. 18. gwahanu, oblegid fodooJac. 2. 20. ffydd heb weithredoedd yn farw, ac nad all gweithredoeddppHeb. 11. 6. heb ffydd ryngu bodd i Dduw.

Trwy nerth Duw felly y gwnaf, ac yr wyf yn mawr ddiolch &c.]Heb law einqqPſal. 119. 106, 107. llawn­fwriadau*o ufudddod. ar ufudd-dod i Dduw, fe a ofyn­nir yn bennaf i ni geiſio help neu gymm­orth gantho ef, fal yr ufuddhaom îddo ef. Y moddion trwy†ba rai. y rhai y mae ceiſio Duw am gynnorthwg, ydyntrrCol. 1. 3. ddiolch­garwch am drugareddau yſprydol a dder­byniwyd7 yn barod, aſſCol. 1. 9. Gweddi am waſta­dol gynhaliaeth o'i ras tros yr amſer ſydd i ddyfod.

Am iddo fy ngalw i gyfryw stad Jechyd­wriaeth &c.]*Galwad Duw.Galwad ſydd naill aittMat. 22. 14. cy­ffredinol, ai yſpyſol ac affeithiol. Gal­wad cyffredinol yw hwnnw, drwy ba un y gelwiruuPſal. 147. 19, 20. cenedl, dinas, neu deulu i wy­bodaeth y moddion o jechydwriaeth. Gal­wad yſpyſol neu affeithiol yw hwnnw, drwy yr hwn y mae Duw ynwwRhuf. 8. 30. galw eixx1 Pet. 2. 9. Etholedigion allan o'u cyflwr naturiol o bechod, iyy2 Theſ. 2. 13, 14. ſancteiddrwydd, ac Jechyd­wriaeth trwy Griſt Jeſu; a hynny yn ar­ferol trwy'r moddion o bregethu yr Efen­gyl.

Ac mi attolygaf i dduw roddi i mi ei ras &c.]Er mwyn Cyflawniad pob gwei­thred dda, y mae Duw trwy ei ragflaenol râs, yn rhoi'rzz2 Cor. 3. 5. ewyllys, trwy ei gynnor­thwyol râs y mae'n rhoddi yaaPhil. 2. 13. gallu; a thrwy ei berffeithiol râs y mae yn rhoi'rbbPhil. 1. 6. weithred, neu'r cwbl-had.

Adrodd i mi Fannau dy ffydd.] Athra­wiaeth y ffydd griſtianogawl a draddo­dwyd gynt mewncc2 Tim. 1. 13. ffurf o eiriau, ac felly addActs 8. 36, 37. gyffeſwyd ar gyhoedd cyn derbyniad bedydd.

†Y B•nnod cyntaf.Y PWNGCE CYNTAF.

Credaf yn Nuw.] Y pwngc cyntaf hwn yweeJo. 14. 1. ſylfaen y cwbl ſydd yn canlyn.

8

Duw ywffPſal. 90. 2. yſprydggJo. 4. 24. tragwyddol,hhExod. 3. 14. han­fod yr hwn ſydd ohonaw ei hun, hynny yw, yr hwn nid yw o neb arall: Ac am hynny nid oes*ond un unig wir Dduw. ond un gwîr DduwiiEſay. 44. 6. yn u­nig, oddiwrth yr hwn y maekkActs 17. 24, 25. pob peth yn cael ei fod.

Dad holl gyfoethawg] Efe ywll2 Cor. 11. 31. Tad Criſt er ys tragywyddoldeb, ac a elwir yn Dâd Criſt eimmJo. 5. 18. hun, megis ac y gelwir Criſt yn fâb Duw einnRhuf. 8. 32. hun. Ac er mwyn Criſt, Duw hefyd ywooJo. 20. 17. ein Tâd nefol ninnau, ac a ddichon wneuthur erom nippMar. 16. 36. beth bynnag a fynno.

Creawdr Nef a Daiar.] Drwy y nef ar ddaiar y deallir yr hollqqActs 17. 24. fyd, a phob peth a'r ſydd ynddo, yr hyn arrHeb. 11. 3. greawdd Duw o ddim trwy ei air, mewnſſExod. 20. 11. chwe diwrnod, er eittCol. 1. 16. ogoniant ei hun. Ac y mae efe yn waſtadol ynuuNeh. 9. 6. cynnal pob peth trwy yr un­rhywwwHeb. 1. 3. air ei nerth.

YR AIL PWNGCE.

Ac yn Jeſu Griſt.] Yn yr ail pwngc hwn, yr ydym ynxxActs 8. 37. proffeſu ein ffŷdd ynghriſt Jeſu. yyMat. 1. 21.Jeſu ſydd yn arwyddoccau Je­chawdwr, ac efe a alwyd felly, oblegid mai 'r Mab Duw hwn, yw'r unigzzActs 4. 12. Jechiawdwr dynol ryw. A Criſt neu'raaJo. 1. 41. Meſſias ſydd yn arwyddoccau enneiniog; ac a alwyd felly, oblegid eibbActs 10. 38. enneinio ef i daircc1 Cor. 1. 30. ſwydd, yn enwedigol, i Swyddaudd1 Bren. 19. 16. Prophwyd,eeExod. 40. 13. Offeiriad, aff1 Bren. 1. 34. Brenhin; pa dri tan y gy­fraith a enneiniwyd mewn modd Yſpyſol.

Criſt, fal y mae efe yn Brophwyd, ſydd9 ynggLuc. 4. 18. addyſcu ei Eglwys oddiallan trwy ei air, achhLuc. 24. 45. oddimewn trwy ei Yſpryd.

Fal y mae efe yn Offeiriad, y mae efe yn gwneuthurii1 Tim. 2. 5, 6. cymmod ei Eglwys t•wy Daliad yr jawn, a wnaeth efe unwaith ar y groes, a'ikkHebr. 7. 25. waſtadol eirioledd y mae efe fyth yn ei wneuthur ar Ddeheulaw ei Dad yn y nef.

Fal y mae efe yn Frenhin y mae 'nllEph. 1. 22. lly­wodraethu, ac ynmmEph. 5. 23. amddiffyn ei Eglwys.

Ei un Mab ef.] Ynghriſt y maennMat. 1. 23. dwy natur, ſef Duwiol natur, neu natur Duw; a Dynol natur, neu natur dŷn. Oher­wydd ei dduwiol natur, fe'i gelwir ef ynooJo. 1. 18. uniganedig fab Duw, ac y mae o'rppJo. 10. 30. un hanfod dduwiol a'i Dâd; Ohe•wydd ei ddynol natur, efe a elwir ynqqMat. 16. 13. fab dŷn.

Ein Harglwydd ni.] Y titl hwn, Argl­wydd, yr hwnrr1 Cor. 8. 5, 6. amryw fodd a roddir i ddynion, yma yw yſpyſol briodoliaeth Criſt,ſſDat. 19. 16. Ardderchoccaf Arglwydd yr Ar­glwyddi: i'r hwn y perthynttAct. 10. 36. gyflawn Arglwyddiaeth ar bawb acuuPhil. 2. 10, 11 ▪ ufudd-dod gan bawb.

Y TRYDYDD PWNGC.

Yr hwn a gafwyd trwy'r Yſpryd Glân.] Yn y trydydd pwngc hwn y cyffeſſwn, panvvRhuf. 1. 3. wnaed Criſt o hâd Dafydd yn ol y cnawd, fe'ixxHeb. 2. 17. gwnaed yn debyg i n•ymmhob peth, eithryyHeb. 7. 26. heb bechod. Canys gan ei gael yn unig trwyzzLuc. 1. 35. weithrediad yr Yſpryd glân yr10 oedd yn Sancteiddiolaf yn ei ddynol enaid a chorph.

A aned o Fair forwyn.] Fal y byddai Criſt ynaaRuth 2. 20. gâr agos ini, ac yn abl i'n pryn­nu drwy dalu ein dylêd, yn yrbb1 Cor. 15. 21, 22. un natur ddynol, ymmha un yr aethom ynddi: Anghenrheidiol ydoedd, y byddai efe occGal. 4. 4. hâd y wraig. Ac mal yr ymddangoſei ei fod y Meſſiah, yr hwn a addawyd, ang­henreidiol oedd eiddMat. 1. 23. eni ef o forwyn oeeMat. 1. 1. hiliogaeth Dafydd.

Y PEDWERYDD PWNGC.

A ddioddefodd tan Bontius Pilatus.] Yn y pedwerydd pwngc hwn, yr addefwn, ddar­fod iffAct. 3. 18. Griſt yn olgg1 Pet. 4. 1. prophwydoliaethau yr yſcrythyr, ddioddef yn ei natur ddynol, yn gyſtal yn eihhMat 26. 38. enaid aiiiJo. 19. 1, 2, 3. gorph; Yn eikk1 Tim. 6. 15, 16. natur ddywiol nid allai ddioddef. Ca­nys efe a Draddodwyd illMat. 27. 2. Bontius Pilat, yr hwn oedd y pryd hynny y llywiawdr Rhy­feiniaidd yn Judaea, yr hwn gan ei fod yn wr gwedi ymroi immLuc. 13. 1. greulonder, annMar. 15. 15. chyd­ſynniad pechadurus aooLuc. 23. 23, 24. gondemniodd Griſt i'w groeſhoelio.

A groeſhoeliwyd.] Megis y dŷgppGen. 22. 6. Iſaac y coed, a baratowyd i'w loſgi ef: felly yqqJo. 19. 17. dŷg Criſt ei groes ei hun. Ac megis y derchafoddrrJo. 3. 14. Moſes y ſarph yn yr anialwch ar Droſtan: fellwy derchafwyd Criſt ar y groes; wrth yr non yr hoeliwyd eiſſPſal. 22. 16. ddwy­lo a'i draed ef.

11

A thrwy y gwilyddus, a'r felldigedig farwolaethttHeb. 12. 2. boenus hon, ar y groes y gwnaeth Criſtuu1 Pet. 2. 24. jawn tros ein pechodau, ac a'n rhyddhaodd oddiwrthwwGal. 3. 13. felldith y gyfraith.

A fu farw.] Megis tan y gyfraith y rhoddwyd yrxxLev. 4. 29. aberthau tros bechod i far­wolaeth: fellyyyHeb. 9. 28. Criſt trwy ddioddef an­geu, a ddaeth i fod yn offrwm tros bechod. Ac er i'wzzMar. 10. 33, 34. elynion ei roi ef i farwolaeth, etto efe ynaaJo. 10. 17, 18. ewyllyſgar a roddodd i lawr ei einioes. A'r gwaed a dywalltodd efe oedd o brîs anfeidrol, oblegid ei fod ynbbAct. 20. 28. waed y cyfryw, ac oedd yn Dduw, ac yn ddyn.

Yn y farwolaeth hon,ccLuc. 23. 46. Enaid ein Je­chawdr a wahanwyd oddi wrth eiddLuc. 23, 53. gorph, ond ni wahanwyd mo'i enaid, na'ieeMat. 28. 6. gorph oddiwrth ei Dduwdod.

Ac a gladdwyd.] Criſt a gladdwyd yn olffJo. 19. 40. arfer yr Iddewon, hynny yw, aggMat. 27. 59, 60. rwymwyd mewn Bedd-ddillad gida phêr­aroglau, ac a oſodwyd yn y bedd, gan dreiglo maen mawr wrth ddrws y bedd wrth yr hyn, y mae'n eglur ei fod efe ynhhAct. 2. 29. ſiccr wedi marw, ac hefyd iddo efe yn ol hynny moriiAct. 13. 29, 30. ſiccr gyfodi oddiwrth y meirw.

Deſcynnodd i Uffern.] Wedi marw Criſt, a'i gladdu, eikkAct. 2. 31. enaid a'i gorph a barhau­ſant tros amſer mewn cyflwr gwahanol tanllRhuf. 6. 9. reolaeth Angeu; yr hwn gyflwr ar­wyddocceir weithiau Drwy'rmmPſal. 89. 48. bedd, neunn1 Cor. 15. 55. Uffern.

Yn ol y tair grâdd o Ddaroſtyngiad Criſt, ſef, ei Anedigaeth, ei Farwolaeth,12 a'i Gladdedigaeth tan reolaeth angeu: Y Canlyn y tair grâdd o'i Dderchafiad, ſef ei Adgyfodiad, ei Eſcyniad a'i Ogoneddiad yn y nef.

Y PUMMED PWNGC.

Y trydydd dydd y Cyfododd o feirw.] Yn y pummed pwngc hwn y cyffeſſwn, naooAct. 13. 36, 37. welodd corph Criſt lygredigaeth, fel y gwnaeth cyrph y Patriarchiaid: oblegid nad oeddppAct. 2. 24. boſſibl ei attal ef tan feddiant marwolaeth: am hynny megis y cyfodwydqqHeb. 11. 17, 19. Iſaac mewn ffigûr oddiwrth y meirw: felly y cyfododd CriſtrrLuc. 24 34. yn wir ddiau. Oblegid yrſſLuc. 24. 39. un corph ac enaid ein Jechaw­dr, y rhai a wahanwyd trwy farwolaeth, a ailunwyd yn eittJo. 2. 19, 21, 22. adgyfodiad, a hynny trwy ei dduwioluuJo. 10. 17, 18. allu ei hun.

Efe a adgyfododd ywwLuc. 24. 46. trydydd dydd, yr hwn oedd y dyddxxLuc. 24. 12, 13. cyntaf o'r wythnos, ac hwn mewn Coffadwriaeth o'i adgyfodiad ef, a elwiryyDat. 1. 10. dydd yr Arglwydd.

Y CHWECHED PWNGC.

A Eſcynnodd i'r nefoedd,] Yn y chwech­ed pwngc y cyffeſſwn, mai fel yr oedd yrzzHeb. 9. 7. Archoffeiriad tan y gyfraith yn myned unwaith bob blwyddyn i'r Cyſſegr San­cteiddiolaf: fellyaaHeb. 9. 11, 12. Criſt Archoffeiriad y daionus bethau a fyddent, abbHeb. 10. 24. dderchafodd unwaith ynccLuc. 24. 51. lleol, ac ynddAct. 1. 9. weledig i'reeEph. 4. 10. nef y nefoedd, fal yffJ•. 14. 2, 3 paratôei efe le i ni, ac y derbyniei ni iddo ef.

13

Ac y mae yn eiſtedd ar ddeheulaw Duw Tâd ollgyfoethog.] Wedi i Griſt eſcyn i'r nef, efe aggMar. 16. 19. eiſteddodd neu ahhAct. 7. 5, 6. ſafodd ar ddeheulaw Duw hynny yw, megis Bren­hin, a barnwr, efe a gymmerodd eiii2 Pet. 3. 22. drig­fankkHeb. 8. 1. mewn mawredd allMat. 26. 64. gallu,mmEph. 1. 20, 21. goruwch yr holl greaduriaid yn y nef a'r ddaiar.

Ac oblegid ei fod yn eiſtedd ar ddeheu­law y Tâd ollalluog, y mae yn gwbl abl innPſal. 110. 1. oreſcyn ei holl elynion, ac hefyd iooRhuf. 8. 34. ei­riol tros y rhai ydynt eiddo ef, ac i'wppDat. 3. 21. cadw yn Dragywydd.

Y SEITHFED PWNGC.

Oddiyno y daw i farnu byw a meirw.] Yn y ſeithfed pwngc hwn y cyffeſſwn, yqqAct. 1. 11. Daw Criſt yr ail waith o'rrrMat. 24. 30. nef, mewn gogoniant mawr, iſſAct. 17. 31. farnu y bŷd.

Yn y farn ddiweddaf honttJo. 5. 22, 27. Criſt ei hun, megis pen barnwr, a rydd y farn ddiwe­ddaf, a'ruu1 Cor. 6. 2. Saint a roddant eu barn hwy­then o'u boddiant.

Pawb a fernir, yn gyſtal y rhai a fyddant ynww1 Pet. 4. 5. fyw, a'rxx1 Theſ. 4. 15. ddyfodiad yr Arglwydd, a'r meirw, y rhai a adgyfodir.

Hwy a fernir amyy2 Cor. 5. 10. bob peth, a wnaed yn y corph, pa un bynnag ai da, ai drwg: a hynny wrthzzDat. 20. 12. lyfr hollwybodaeth Duw, llyfr y bywyd,aaRhuf. 2. 15, 16. cydwybod, a'r yſcruthyr lân.

YR WYTHFED PWNGC.

Credaf yn yr Yſpryd glân.] Yn yr wyth­fed14 pwngc hwn, yr ydym yn proſſeſſu ein bod yn credu yn yr Yſpryd glan, yr hwn oherwydd ei natur, yw ybbJo. 5. 7. trydydd perſon yn yr hanfod dduwiol, ac am hynny ſyddccAct. 5. 3, 4. wir Dduw, ac megis y mae efe yn dei­lliaw oddiwrth yddJo. 14. 26. Tad a'reeJo. 15. 26. Mab, felly y mae efe hefyd ynffAct. 13. 2. BerſonggJo. 14. 16. gwahanrhe­dol oddiwrth y ddau.

Oherwydd ei ſwydd, efe a elwir yrhhRom. 5. 5. y­ſpryd glân, oblegid ei fod efe yn cyflawni ein calonnau, âg yſprydol a chadwedigol ddoniau trwy ei waith oii2 Theſ. 2. 13. Sancteiddiad.

Y NAWFED PWNGC.

Yr Eglwys lân gatholic Cymmun y Sainct.] Yn y nawfed pwngc hwn wrth Eglwys Dduw y deallirkkEph. 2. 19. Corpholaeth, neu gyffre­din deulu yrllAct. 2. 44, 47. holl wir ffyddloniaid.

Eglwys Dduw ammMat. 16. 18. ſylfaenwyd ar Graig: Oblegid mainn1 Cor. 3. 11. Criſt yw ei ſylfaen berſon­awl hi; a'rooEph. 2. 20. Apoſtolion a'r Prophwydi yw ei Sylfaen athrawiaethol. A'i harwyddi­on ydynt purppAct. 41, 42. bregethiad gair Duw, a dyledus weinidogaeth y Sanctaidd Sacra­mentau, gan weinidogion aqqRhuf. 10. 15. elwir yn gy­freithlon.

Hi a ddoſparthir i'rrrAct. 8. 1. Eglwys filwraidd, yr hon ſydd yma, ar y ddaiar, ac i'rſſHeb. 12. 23. Egl­wys orfoleddus, yr hon ſydd yn y nêf.

Cymmun y Saint yw'rtt1 Jo. 1. 7. Rhagorfraint Griſtianogol gyntaf, Oblegid, fel y mae ganuuEph. 5. 23, 25, 26. ddirgel gorph yr Eglwys, undeb â Chriſt, yr hwn yw ei phen hi, ac am hyn­ny ſydd Sanctaidd: felly y mae ynddi hiww1 Cor. 26. 27. gymmundeb yr aelodau a'u gilidd yr hwn a elwir Cymmun y Saint.

15

Y mae'r Eglwys yn Gatholic, neu yn gyffredinol, oherwyddxxMat. 28. 19, 20. Perſonau, lle, athrawiaeth, ac Amſer.

Y DEGFED PWNGC.

Maddeuant Pechodau.] Yn y degfed pwngc hwn, yr ail rhagorfraint griſtiano­gawl ywyyLuc. 24. 46, 47. maddeuant Pechodau, yr hwn a bregethir i bawb, yn enw Criſt, ac a ſe­lir yn yzzAct. 2. 38. bedydd, ond nid yw gyfranno­gol i'r Angylionaa2 Pet. 2. 4. pechadurus.

Pechod ywbb1 Jo. 3. 4. troſeddiad Cyfraith Dduw, ac accMarc. 2. 7. faddeuir yn unig ganddo ef, yn er­byn yr hwn y gwneir ef.

Pechod a wahanir i bechod cynhwynol, yr hwn ywddPſal. 51. 5. pechaduriaeth natur dŷn, ac i bechod gweithredol; yr hwn aeeMat. 15. 19. wneir mewn meddwl, gair, neu weithred. Ar ddau fath hyn ar bechod ſydd ynffRhuf. 6. 23. haeddu marwolaeth tragywyddol, ond ſyddggCol. 2. 13. fad­deuol drwy haeddigaethau Criſt.

Y UNFED PWNGC ar DDEG.

Cyfodiad y Cnawd.] Yn yr unfed pwngc hwn ar ddêg, y trydedd Rhagorfraint Gri­ſtianogawl, ywhhLuc. 14. 14. cyfodiad ein cyrph mar wol oii1 Cor. 15. 54. lygredigaeth y bedd, i ogoniant anfarwol, drwy rinweddkk2 Cor. 4. 14. adgyfodiad Criſt.

Gwirionedd y pwngc hwn a ſylfaen­wyd arll1 Cor. 6. 14. allu Duw, a'i ewyllys daf. Yr hwn a all, ac a gyfyd o feirw, yrmmJob 19. 26, 27. unrhyw gorph ac a fu farw.

Fe a gredwyd hyn gan ynnDan. 12. 2. Tadau tan yr hen Deſtament, yn gyſtal ac y credir gan16 yooAct. 24. 15. Criſtianogion tan y newydd y bydd Adgyfodiad i'r cyfiawnion a'r anghyfiaw­nion.

Y DEUDDEGFED PWNGC.

A bywyd tragywyddol.] Y y deuddeg­fed pwngc hwn, y bedwaredd rhagorfraint Criſtianogawl ywppJo. 5. 24. mwyniant bywyd tra­gywydddol.

Wrth fywyd yma y deallir mwyniant pobqqPſal. 16. 11. gwir ddedwyddwch mewn enaid a chorph, panrr1 Cor. 13. 12. gyflawn oleuir, ac yſſHeb. 12. 22, 23. San­cteiddir nerthoedd yr enaid, ac yr yſpry­dolir ytt1 Cor. 15. 44. corph ac yuuPhil. 3. 21. dirfawr ogoneddir ef.

I'r hwn fywyd tragywyddol y mae marwolaethww2 Theſ. 1. 3, 4. dragywyddol yn wrthwy­nebol, yr hon ywxxMat. 25. 41. cyfran yr annuwio­lion.

Ar farwolaeth hon ſydd yn ſefyll mewn colled preſennoldeb Duw, a'r hollyyDan. 14. 11. gyſ­ſurau eraill, ac mewn dioddefaintzzMar. 9. 44. colyn cydwybod, aaaDat. 21. 8. phoenau tân uffern yn dra­gywydd.

Yn Gyntaf, yr wyf yn dyſcu credu yn Nuw Dâd &c.]Yn yr hanfod ddywiol, yr hon nid yw ond un, y maebb1 Jo. 5. 7. tri pherſonccMat. 3. 16. gwahanrhedol, ſef yddMat. 28. 19. Tad, y Mab a'r yſpryd glân, y Rhai a wahanir trwy eu priodoliaethau.

Priodoliaeth y Tâd yweePſal. 2. 7. cenhedlu y Mâb Priodoliaeth y Mab yw bod gwedi eiffJo. 1. 14. genhedlu o'r Tâd. Priodoliaeth yr Yſpryd glân ywggJo. 15. 26. deilliaw oddiwrth y Tad a'r Mab.

17

Creadigaeth y byd a adroddir i'r Tâd, yr hwn ahhHeb. 1. 2. wnaeth bob peth drwy y Mâb aiiGen. 1. 2. gweithrediad yr Yſpryd glân.

Prynnedigaeth y byd a adroddir ir Mâb, megis yrkk1 Tim. 2. 5, 6. unig Berſon a weddai fod yn brydwerth troſtynt.

Sancteiddiad etholedig Bobl Dduw, a adroddir i'r Yſpryd glân, megis yſpryd Sancteiddrwydd, drwyll1 Pet. 1. 2. weithrediad yr hwn y gwneir hwy yn ſanctaidd.

Y GORCHYMMYNION.

Y Dêg gorchymmyn.] Er bodmmPſal. 119. 96. Gor­chymmyn Duw yn dra-ehang, etto efe yn ei fawr Ddoethineb,*ai doſturi. a'i drugaredd tuag attom, a Dal-gryn-hôdd†yr aml. yr amryw Gy­freithiau hynny innExod. 34. 28. Ddêg Gorchymmyn; a'r Dêg Gorchymmyn hynny iooExod. 31. 18. ddwy Lêch, pa Ddwy appRhuf. 13. 10. gyflawnir drwy un grâs yſprydol, yr hwn yw*rhâd. cariad.

O'r Gorchymmynion rhai a oſodir a­llan ynqqMat. 5. 33. Negyf, neu waharddol, ac ſy 'yn gwah•rdd pechodau: a rhai eraill a oſo­dir allan yn erchawl neu haeraidd ac ſydd yn goſod arnom ddyledſwyddau.

Gorchymmyn Negyf, neu waharddol, ſydd yn gwahardd pob gradd a Mâth ar bechod, a'rrr1 Theſ. 5. 22. annogaethau iddo; ac yn gorchymmyn yſſEph. 4. 28. ddyledſwydd wrthwy­nebol.

Gorchymmyn haeraidd neu erchawl, ſydd yn gorchymmyn pob math a grâdd a'r ddyledſwydd, a'rttRhuf. 14. 19. moddion y ſydd yn18 helpu ymmlaen i'r unrhyw; ac yn gwa­hardd y pechoduuMar. 7. 10. gwrthwynebol.

Y mae y Gorchymmyn yr hwn ſydd yn erchi dyledſwydd un a berthyn i arall, yn gorchymmyn hefydvvEph. 6. 2, 4. dyledſwydd y llall, i ba un y mae efe yn perthyn.

Y rhai hynny a lerafodd Duw &c.]Y Deg gorchymmyn axxDeut. 5. 22. draddodwyd yn gyſtal trwy leferydd, a thrwy yſcrifenniad: Ac felly yſpyſol ewyllys Duw a ddoſpar­thir iyy2 Theſ. 2. 15. anyſcrifennedig air Duw, a ſcri­fennedig.

Anyſcrifennedig air Duw a draddod­wyd ir eglwyszzHeb. 1. 1. amryw fodd eraaLuc. 1. 70. dechreu­ad y bŷd, hyd amſerbbNeh. 9. 14. Moſes, ac*mewn amriw. er am­ſer Moſes, y mae gan yr Eglwys y gair ſcrifennedig, yr hwn a elwir yrccRhuf. 1. 2. yſcry­thyrau ſanctaidd.

Hwy a elwir yn yſcrythyrau, oblegid eu bod wedi euddHoſ. 8. 12. ſcrifennu; a Sanctaidd, ob­legid i ſcrifennu gan wŷree2 Pet. 1. 20, 21. Sanctaidd, yr rhai a yſprydoliaethwyd gan yr Yſpryd glân.

Y RHAGYMADRODD.

Myfi yw yr Arglwydd dy Dduw, yr hwn a'th ddyg di &c]Yn y rhagymadrodd hwn i'r deg gorchymmyn y goſodir allan, awdurdod Duw, y ſydd yn gorchymmyn; a rheſwm†o ufudd-dod dyn. offHoſ. 13. 4. ufudd-dod iddo ef, yn unig.

Efe yr hwn ſydd yn Gorchymmyn yw y Creawdr, ac Arglwydd goruchaf pawb oll, a DuwggGen. 6. 16. Iſrael ei bobl ef: Oherwydd19 hynny mae ganthohhLev. 19. 37. awdurdod i oſod cy­freithiau*iddynt hwy. iddynt.

Y mae dyn yn rhwymedig i ufuddhau i'riiNum. 15. 40, 41. Duw hwnnw, a'i gwnaeth, a'ikkJac. 4. 12. cad­wodd, ac a'illDeut. 4. 20. gwaredodd ef†oddiwrth Aiphtiaidd gaethiwid. oddiwrthmmLuc. 1. 74. Gaethiwed creulon Aiphtiaidd, pechod, a'r cythraul.

Y GORCHYMMYN CYNTAF.

Na fydded i ti Dduwiau eraill, onid myfi.] Yn y Ddeddf foeſawl, yr hon ywnn1 Jo. 3. 22. rheol gweithredoedd da, y mae y Gorchymmyn cyntaf hwn, y ſydd yn perthyn i gydna­byddiaeth Duw, yn gwahardd y pechodau hyn:

  • 1. Pechod Dynion didduw, y rhaio
    oPſal. 14. 1.
    o ni­chydnabyddant fod un Duw.
  • 2. Pechod y rhai ſydd ynp
    pGal. 4. 8.
    p gwaſanae­thu gau Dduwiau.
  • 3. Pechod y ſawl nid ydynt ynq
    q2 Bren. 17. 33, 34.
    q gwa­ſanaethu y gwîr Dduw, yn unig, ac yn jawn.

Yr unrhyw orchymmyn ſydd yn gor­chymmyn y dyledſwyddau hyn:

  • 1. Ini gydnabod nad oesr
    rMarc. 12. 32.
    r ond un Duw.
  • 2. Bod gennym yrſ
    ſ1 Cor. 8. 6.
    ſ unig wir Dduw, yn Dduw i ni:

Yr hyn ſydd raid ymddangos drwy ein bod

1. Yn eit
tMarc. 12. 30.
t garu		efvwch law pawb eraill.
2. Yn eiu
uMat. 10. 28.
u ofni
3. Ynv
vDih. 3. 5.
v ymddiried ynddo
4. Ynx
xAct. 5. 29.
x ufuddhau iddo
20

YR AIL GORCHYMMYN.

Na wna i ti dy hun &c.]Yn yr ail gorchymmyn hwn, y ſydd yn perthyn i Addoliant Duw, y gwaherddir y pecho­dau hyn:

  • 1. Goſod uny
    yLev. 26. 1.
    y mâth ar Ddelw, † er A­ddoliad Crefyddol.
  • 2. Addoliad y cyfryw ddelw, neuz
    zDatc. 22. 8, 9.
    z un Creadur arall.
  • 3. a
    aRhuf. 1. 25.
    aEſceuluſo addoli y gwir Dduw.
  • 4. Eib
    bMat. 15. 8, 9.
    b addoli yn ol gau fodd:

Oblegid fod yr Arglwydd yn DduwccEſay. 42. 8. eiddigus ac yn goſpwrddDeut. 8. 19. toſt o ddelw­addolwŷr.

Yn yr unrhyw orchymmyn y gorch­ymmynnir y dyledſwyddau hyn:

  • 1. Addoli yn grefyddol Duw yne
    eMat. 4. 10.
    e unig yn ol eif
    fLev. 10. 1.
    f ordinhâd ei hun.
  • 2. Ei addoli ef yn gyſtal mewng
    gPſal. 95. 6.
    g corph ach
    hJo. 4. 23.
    h enaid.

Ac i'r cyfryw Addolwyr, y rhai ſydd fel hyn yn caru yr Arglwydd, ac yn ufuddhau iddo ef, yriiJo. 9. 31. addawodd efe ei yſpyſol dru­garedd.

Y TRYDYDD GORCHYMMYN.

Na chymmer enw &c.]Yn y trydydd gorchymmyn hwn, yr hwn ſydd yn per­thyn i enw Duw, y gwaherddir y pecho­dau hyn:

  • 1. Meddyliauk
    kJob. 1. 5.
    k anhybarch o Dduw.
  • 2. l
    lDatc. 13. 6.
    lCabledd, neu ddianrhydeddus gryb­wylliad am ei enw.
    * i addoliad.
    20
  • 21
  • 3. m
    mZech. 8. 17.
    mLlw celwyddog yn haeru anwiredd.
  • 4. n
    nMat. 5. 33.
    nAnudonedd, neu dorriad llw cyf­reithlon.
  • 5. o
    oRhuf. 2. 24.
    oPeri i enw Duw, a'n Proffeſs ſan­ctaidd gael eu cablu gan eraill.

Ar cyfryw bechodau yn enwedig app2 Sam. 12. 14. fwgythiodd Duw ei hun eu coſpi.

Yn yr unrhyw orchymmyn y gorchym­mynnir y dyledſwyddau hyn:

  • 1. q
    qPſal. 103. 1, 2.
    qSynnied, a llefaru yn barchedig am henwau a Phriodoliaethau Duw.
  • 2. r
    rAct. 13. 48.
    rEi ogoneddu ef yn ei air Sanctaidd, a'i ordinhadau, y ſydd yn dwyn ei enw.
  • 3. ſ
    ſDeut. 6. 13.
    ſArfer ei enw gyda pharch wrth gym­meryd llyfon Crefyddol.
  • 4. t
    tJer. 4. 2.
    tCadw y cyfryw lyfon gyda chrefyd­dol ofal a chydwybod.
  • 5. u
    u1 Tim. 6. 1.
    uGogoneddu Duw, drwy ein ymar­weddiad Criſtianogawl.

Y PEDWERYDD GORCHYMMYN.

Cofia gadw yn ſanctaidd &c.]Y pedwe­rydd gorchymmyn hwn ſŷdd ynghylch Sabbath yr Arglwydd, yr hwn ſydd i'w gadw yn ſanctaidd, neu i'wvvDeut. 15. 19, 20. ſancteiddio, hyn­ny yw, i'w neillduo oddiwrth gyffredin i ſanctaidd Arfer.

Duw axxGen. 2. 3. ſancteiddiodd y ſeithfed dydd, wedi iddo orphen ei weithredoedd o'r creadigaeth cyntaf; ac ynyyExod. 31. 16, 17. ol hynny, efe a orchmynnodd i'w bobl ei ſancteiddio ef.

Yn ol Adgyfodiad Criſt, yn lle y ſeith­fed dydd o ddechreuad y Creadigaeth, y cadwyd y dydd cyntaf o'r wythnos, yr22 hwn a elwirzzDatc. 1. 10. dydd yr Arglwydd;*ag at hyn i bwrir arfer Criſt ai ddyſcy­blion. a hyn a wneir yn olaaJo. 20. 19, 26. arfer Criſt, a'ibbAct. 20. 7. ddyſcy­blion.

Yn y Gorchymmyn hwn y gorchym­mynnir gwiliadwriaeth yſpyſol, ar waſa­naethau Duw, ar y dydd hwnnw, y cyfryw ydyw. 1ccAct. 16. 13. Gweddi, 2ddAct. 13. 44. Traethiad, a gwran­dawiad ei air, 3eeAct. 20. 7. Ymgyfranniad yn ei Sacramentau, 4. ff1 Cor. 16. 1, 2.Cynnorthwyo y Sainct, ac 5. Myfyrio ar ei weithredoedd oggPſal. 92. Titl a'r 4, 5. G•ea­digaeth, ahhDeut. 5. 15. Phrynnedigaeth.

Yn yr unrhyw orchymmyn y gwaher­ddir einiiEſay. 58. 13. Anturiau, a'nkkNeh. 13. 15. Gorchwylion bydol ar y dydd ſanctaidd hwn: oddieithr y cyfryw rai ac ſydd yn perthyn i weithre­doeddllMat. 12. 5. duwioldeb,mmLuc. 6. 9. cariad,nnLuc. 14. 5. Angenno­ctid, neu harddwchooLuc. 6. 1. neu daccluſrwydd.

RhaidppEſay. 66. 23. cofio bob dydd am gadw yn†cadwriaeth y ſeithfed dydd hwn ſydd iw gofio beunydd; a llywodraethwyr ſydd i ofyn y cadwriaeth hwnnw ohono, gan bawb ac ſydd ddeiliad iddynt. ſanctaidd y ſeithfed dydd hwn, aqqNeh. 13. 17. lly­wodraethwŷr ſydd i beri i bawb y ſydd ta­nynt ei gadw.

Y PUMMED GORCHYMMYN.

Anrhydedda dy Dad a'th Fam &c.]Yn y pummed Gorchymmyn hwn, yr hwn yw gorchymmyn rhwng perthynas, ac ſydd yn perthyn i barch dyn, y gorch­mynnir dyledſwyddau Iſafiaid a Vwcha­fiaid taag at ei gilydd.

Gan Blant tuag at eu Rhieni y gofyn­nir23 Anrhydedd yr hwn ſydd yn cynnwys 1. rrLev. 19. 3.Ofn, 2. ſſGen. 31. 35.Anrhydedd, 3. ttEph. 6. 1, 2.Ufudd-dod, ac 4. uu1 Tim. 5. 4.Maentumiant ac ymgeledd, ar beiauvvLev. 20. 9. gwrthwynebol a waherddir.

Y Gorchymmyn hwn ſydd yn perthyn nid yn unig i RienixxHeb. 12. 9. naturiol, ond y mae'n cyrhaedd hefyd atyyIſai. 49. 23. ſwyddogion yn y ſtât,zz1 Cor. 4. 15. Gweinidogion yn yr Eglwys, aaa2 Bren. 5. 13. Meiſtred mewn Teuluoedd, y rhai hefyd a elwir yn Dadau.

Dyledſwyddau ailddychweledig Vcha­fiaid tuag at Iſafiaid, a oſynnir yn yr un ffunud, yn y Gorchymmyn hwn, yn en­wedigol, dyledſwyddau RhienibbEph. 6. 4. naturiol,ccPſal. 78. 70, 71. ſwyddogion,dd1 Pet. 5. 2. Gwenidogion yr Eglwys, aeeCol. 4. 1. Meiſtred. A'r beiauffPſal. 106. 37. gwrthwynebol a waherddir.

Ac yma hefyd y Gorchymmynnirgg1 Pet. 3. 1, 7. dy­ledſwyddau gwyr a gwragedd tuag at eu gilydd.

Ac i annog pawb yn eu dyledſwyddau ymgyffattebawl tuag at eu gilydd y mae ymahhEph. 6. 2, 3. addewid yſpyſol wedi ei gyſſylltu, a'r gorchymmyn hwn.

Y CHWECHED GORCHYMMYN.

Na Ladd.] Yn y chweched gorchym­myn hwn, yr hwn a berthyn i einioes dyn, y gwaherddir y pechodau hyn:

  • 1. i
    i1 Jo. 3. 15.
    iCaſineb.
  • 2. k
    kMat. 5. 21, 22.
    kDigter Diachos a dialedd.
  • 3. l
    lPſal. 64. 3.
    lGwradwyddiadau chwerwon.
  • 4. m
    mDeut. 22. 8.
    mArfod o dywall Gwaed.
  • 5. n
    n2 Sam. 12. 9.
    nDychymmyg marwolaeth dyn.
  • 6. o
    oExod. 21. 14.
    oGweithredol a gwirfodd laddiad dyn.
24

Yn yr unrhyw orchymmyn y gorch­mynnir, cadwriaeth einioes dyn,

  • 1. Trwyp
    pEccl. 10. 17.
    p brydlawn, aq
    q1 Tim. 5. 23.
    q chymmhedrol Arfer o greaduriaid Duw, a ordeiniwyd i'r Diben hwnnw;
  • 2. Trwy bwyllogr
    rMat. 10. 23.
    r ochelyd Peryglon.
  • 3. Trwy ffo oddiwrth bob pechod, ac yn neillduol oddiwrthſ
    ſPſal. 55. 23.
    ſ lofruddiaeth ac aflendyd
    *y rhai a welir.
    * y rhai a ddeallir eu bod yn y­ſpyſol yn ddiniſtriol it
    tDih. 5. 11.
    t gorph acu
    uDih. 6. 32.
    u enaid, y ſawl a'u gwnelo.

Y SEITHFED GORCHYMMYN.

Na wna odineb.] Yn y ſeithfed Gor­chymmyn hwn, a berthyn i ddiweirdeb dŷn y gwaharddir

Godinebus neu anllad1. w
wMat. 5. 27, 28.
wFeddyliau,
2. x
x2 Pet. 2. 14.
xOlygon,
3. y
yDih. 7. 10.
yYmwiſgiad,
4. z
zEph. 5. 3.
zEiriau,

5. aaGal. 5. 19.Gweithredoedd torpriodas a godi­neb, ac hefyd 6. bbLuc. 16. 18.Priodaſau anghyfrei­thlon.

Heb law†y pechodan hyn. y pechodau hyn, y ſydd yn fwy uniawngyrchiol yn erbyn y gorchymmyn hwn, y gwaherddir hefyd y Cyfryw be­chodau ac ſydd achoſawl ir rhain; megis,cc2 Sam. 11. 2. ſeguryd,ddJer. 5. 7. gormodedd mewn bwytta ac yfed, a'r cyffelyb.

Yn yr unrhyw orchymmyn y gorchym­mynnir Diweirdeb, a gweddeidd-dra mewnee1 Theſ. 4. 4, 5. meddyliau,ff1 Pet. 3. 2. ymddygiad, agg1 Tim. 2. 9. dillad megis hefydhh1 Pet. 5. 8. ſobrwydd, a gwiliadwr­iaeth.

25

YR WYTHFED GORCHYMMYN.

Na ladratta.] Yn yr wythfed Gor­chymmyn hwn ynghylch da gwr, y gwa­herddir y pechodau hyn:

  • 1. i
    iJo. 12. 6.
    iDeiſyfiadau trachwannog.
  • 2. k
    kEſay. 1. 23.
    kDerbyn gwobrau anghyfiawn.
  • 3. l
    lJac. 5. 4.
    lAttaliad pethau dyledus i eraill.
  • 4. m
    m1 Theſ. 4. 6.
    mSomiant, neu ladrad twyllodrus.
  • 5. n
    nLuc. 3. 14.
    nGorthrymder, neu yſpail treiſiol.
  • 6. o
    oMal. 3. 8.
    oCyſſegr-ladrad, neu yſpeilio Duw.

Yn yr unrhyw orchymmyn y gorchym­mynnir y dyledſwyddau hyn:

  • 1. p
    pRhuf. 13. 7.
    pRhoi i bawb yr hyn ſydd ddyleddus iddynt.
  • 2. q
    qEph. 4. 28.
    qByw mewn Galwedigaeth gyfrei­thlon.
  • 3. r
    r2 Theſ. 3. 11, 12.
    rBod yn ddiwyd yn yr alwedigaeth honno.
  • 4. ſ
    ſEzek. 33. 15.
    ſTalu adref yr hyn a ladrattawyd.
  • 5. t
    tDih. 3. 27, 28.
    tRhoi yn gariadus i'r Tlodion.
  • 6. u
    uDih. 29. 24.
    uGochelyd cymdeithas troſedd wŷr y gyfraith hon.

Y NAWFED GORCHYMMYN.

Na ddwg gam dyſtiolaeth &c.]Yn y nawfed Gorchymmyn hwn, y ſydd yn perthyn i enw da dyn y gwaherddir y pe­chodau hyn:

  • 1. w
    wEph. 4. 25.
    wCelwyddau.
  • 2. x
    x1 Sam. 22. 13.
    xEiddigedd diachos.
  • 3. y
    yExod. 23. 1.
    yCodi,z
    zPſal. 15. 3.
    z cymmeryd i fynu, neua
    aDih. 10. 12.
    a gy­hoeddi gau
    *neu faleiſus.
    * a maleiſus chwedlau.
  • 26
  • 4. b
    b1 Bren. 21. 9, 10.
    bDwyn i mewn,
    *goſod ne annog gan dyſtion.
    * neu roi calon mewn gau Dyſtion.

Yn yr unrhyw orchymmyn y gorch­mynnir y dyledſwyddau hyn, y fy'n cyn­nalccEph. 4. 15. gwirionedd, a chariad:

  • 1. d
    dZec. 8. 19.
    dCaru, ae
    eEph. 4. 25.
    e dywedyd y gwîr.
  • 2. f
    fPhil. 4. 8.
    fCadw ein enw daf.
  • 3. g
    gAct. 25. 8.
    gEin ymwared ein hunain yn bryd­lon, a'nh
    hLuc. 23. 41.
    h cymydogion gwirion rhag cam.
  • 4. i
    i1 Pet. 4. 8.
    iCuddio gwendid rhai eraill.

Y DEGFED GORCHYMMYN.

Na chwennych dy dy Gymmydog &c.]Yn y degfed gorchymmyn hwn, y ſydd yn perthyn yn yſpyſol i Ddymuniadau dyn, y gwaharddir,

1. Yn gyffredinol,kkRhuf. 7. 7. Trachwantau pe­chadurus, a'nllJac. 1. 14. cynnhyrfiadau cyntaf o ly­gredigaeth cynhwynol.

2. Yn nejllduol, chwennychiadmmMic. 2. 2. tŷ,nnJer. 5. 8. gwraig, Gwaſanaethddynion, a'rooAct. 20. 33. da­oedd eraill fydd yn perthyn iddo ef.

Yn yr unrhyw orchymmyn y gorchym­mynnir y dyledſwyddau hyn:

  • 1p
    p1 Cor. 9. 25.
    p Rheoli ein gŵniau.
  • 2. q
    qTit. 2. 12.
    qAttal dymyniadau pechadurus.
  • 3. r
    rHeb. 13. 5.
    rBod yn fodlon i'n cyflwr preſen­nol, Ac er mwyn cael y bodlondeb hwn, rhaid i ni arferu y moddion, yn enwedi­gol:
Myfyr­dod ar1. ſ
ſ1 Cor. 7. 20.
ſOrdinhadau Duw.
2. t
tEccleſ. 5. 10.
tAnnigonoldeb y creaduriaid.
3. u
uGen. 32. 10.
uEin Annheilyngdod ein hu­nain.
27

Yr wyf yn dyſcu dau beth fy nyled tuag at Dduw &c.]Y ddwywwMat. 22. 40. Gangen o Ga­riad tuag atxxAct. 24. 16. Dduw a dyn ſydd yn per­ffeiddio dyledſwydd Criſtian, ac nid yd­ynt i'wyy1 Jo. 4. 21. gwahanu.

zzLuc. 10. 27.Duw ſydd raid ei garu vwchlaw pôb peth, a hynny er ei fwyn ei hunaaLev. 19. 18. Cym­mydog dyn ſydd raid ei garu, fel ef ei hun, a hynny er mwyn Duw.

Cymmydog dyn*yw pob rhyw ddyn. ywbbRhuf. 13. 8. neb rhyw ddyn arall heb ei law ef ei hun, y ſydd yn ſefyll mewnccLuc. 10. 29, 33, 36, 37. eiſieu o'i gymmorth ef, er ei fod oddJo. 4. 9. Genedl, neu grefydd arall, ië er ei fod eieeExod. 23. 4, 5. elyn proffeſſol ef.

Y mae dyn yn caru ei gymmydog fel ef ei hun, pan garo efe ef, a'r un mâth ar gariad,†ag ſydd arno iddo ei hun. a ddŷl efe iddo ei hun, a hwnnw*yw, ſydd. yw

  • 1. Ynf
    fLuc. 6. 32.
    f bur, nid er elw;
  • 2. Yng
    g1 Jo. 3. 18.
    g gywir, nid ffugiol;
  • 3. Ynh
    h2 Tim. 3. 2, 4.
    h gymmhedrol, neu yn llai na'i gariad tuâg at Dduw;
  • 4. Yni
    iLev. 19. 17.
    i waraidd, gan ofalu mwy am yr enaid, na'r corph;
  • 5. Ynk
    k1 Pet. 4. 8.
    k wreſog, ac yn ddianwadal.

— Yr hwn a raid iti ddyſcu yn waſtad ymo­ralw amdano trwy ddyfal weddi.] Gwe­ddi yw galwad ar Dduw â'rllHoſ. 7. 14. Galon, ac weithiau à'rmmAct. 7. 60. Lleferydd, yn gyſtal mewnnnLuc. 11. 2. ffurf oſodedig ar eiriau, ac mewnoo2 Sam. 15. 31. arfo­dol neu achoſawl ymadroddion.

Gweddi a ddylid ei gwneuthur,

  • 28
  • 1. Atp
    pRhuf. 10. 14.
    p Duw, megis yrq
    qMat. 4. 10.
    q unig gwrthe­drychiad o addoliant crefyddol;
  • 2. r
    rJac. 1. 6.
    rMewn ffydd, acſ
    ſ1 Jo. 5. 14.
    ſ yn ol ewyllys Duw;
  • 3. t
    tPſal. 145. 18.
    tMewn purdeb calon, acu
    uNeh. 2. 4, 5.
    u ymarfer o'r moddion i gael y poth, a erfynnir;
  • 4. Trwyw
    wJo. 16. 23.
    w Gyfryngiad Criſt,
    *ag mewn chariad perſfaith.
    * ax
    xMar. 11. 25.
    x cha­riad tuâg at Ddynion;
  • 5. Giday
    yJac. 5. 16.
    y Thaer-der, az
    zLuc. 18. 1.
    z pharhânt.

Gweddi yr ARGLWYDD.

Yngweddi yr Arglwydd (yr hon a el­wir felly, oblegid eiaaLuc. 11. 1, 2. dyſcu i ni gan ein Harglwydd Ieſu Griſt) y cynnhwyſir y Rhagymadrodd,*chwe eirch. chwe Erch, a'r Mawl­ymadrodd,†neu'r cynglo. neu'r Cloedigaeth.

Y RHAGYMADRODD.

Ein Tâd ni, yr hwn wyt yn y Nefoedd,] Yn y Rhagymadrodd hwn fe 'n dyſcir i gyfeirio ein gweddiau atbbGalar. 3. 41. Dduw yn y ne­foedd: oblegid efe yn unig ſydd breſen­nolcc1 Bren. 8. 38, 39. ym mhob man i dderbyn ein holl er­fynion er na bont, ond gwedi eu bwriadu yn y galon.

Megis y mae efe ein Tad ni,*Fel y mae efe. y mae efe ynddMat. 7. 11. barottaf i'n cynnorthwyo, ac ny­ni a ddylem ddyfod atto â goſtyngedigee1 Jo. 5. 14. hyder.

Mal y mae efe yn y Nefoedd, y mae efe ynffPſal. 115. 3. aplaf i'n helpu, ac nyni a ddylem29 ddyfod atto ef â ſanctaiddggEccleſ. 5. 2. barchediga­eth.

Yn Gymmaint ac y'n dyſcir ni i ddy­wedyd ein Tâd ni; fe'n gorchymmynnir ihh1 Theſ. 5. 25. weddio y naill tros y llall, megis Bro­dyr, ac nyni a ddylem ddyfod at Dduw mewniiZeph. 3. 9. Brawdgarwch.

YR ARCH CYNTAF.

Sancteiddier di enw.] Y mae y tri Arch cyntaf, neu ddeiſyfiadau yn perthyn i ogo­niant Duw; y tri diweddaf a berthynant i'n anghenrheidiau ein hunain.

Yn yr Arch cyntaf hwn, fe'n dyſcir ni i ddeiſyf, ac ymgais ynkkPſal. 148. 13. gyntaf, ac yn bennaf dim, ogoneddiad ſanctaidd enw Duw.

Wrth henw duw y deallir yn gyffredi­nol,ll1 Bren. 5, 5. Act. 7. 47. Duw ei hun, yn neillduol

y deallir1. Eim
mExod. 6. 3.
m Ditlau, megis Arglwydd Duw, &c.
2. n
nExod. 34. 5, 6.
nEi briodoliaethau, megis ei Drugaredd, Cyfiawnder, &c.
3. o
oPſal. 138. 2.
oEi goffadwriaethau, megis ei Air, ei Ddydd, &c.

ppLev. 10. 3.Sancteiddio ſy'n arwyddoccau cyſſe­gru i Arfer ſanctaidd, neu ogoneddu:

Yn gymmaint a'n bod ni yn yr Arch hwn, yn gweddio na chablerqqRhuf. 2. 24. enw mawr ein Duw, a'n proffeſ ſanctaidd, eithr eirrPſal. 72. 19. ogoneddu ef gennym ni ein hunain, ac eraill, ymſſ1 Pet. 3. 15. meddwl,ttRhuf. 15. 6. gair auuMat. 5. 16. gweithred.

Yr AIL ARCH, neu ddeiſyf.

Deued dy Deyrnas.] Yn yr ail Arch hwn,30 y dyſcir ni i weddio, ar i deyrnas Dduw*gael i ſefydlu. gael ei chadarnhau; ac i wrthwynebol deyrnaſoedd y cythraul,vvRhuf. 5. 21. pechod, a mar­wolaeth gael ei diniſtrio.

Teyrna•Dduw ſydd o dair mâth

Teyrnas1. Gallu,
2. Grâs,
3. Gogoniant.

1. Teyrnas gallu yw honno, trwy ba un y mae DuwxxPſal. 110. 2. yn rheoli ar yr holl greadu­riaid, er mai ei broffeſſol elynion ydynt. Ac am hon y gweddiwn, a'r iddo drefnuyyPſal. 67. 3, 4. pob peth er gogoniant ei enw, a daioni ei bobl.

2. Teyrnas grâs yw honno, drwy ba un y mae duw ynzzHeb. 1. 8. rheoli ynghalonnau ei blant, trwy ei air a'i yſpryd, Ac am hon y gweddiwn a'r iddo einaaCol. 1. 13. gwared ni o fe­ddiant Tywyllwch, gynnhyddu ein rhad­au, ac helaethu ei Efengyl.

3. Teyrnas gogoniant, ſydd yn ybbLuc. 23. 42, 43. nef. Ac am hon y gwediwn, a'r i Dduw ddi­bennu†y dyddiau ymma bechod. y dyddiau hynny o bechod, a danfon eiccMat. 25. 34. fab Jeſu Griſt yn y Cymmylau er cwplhâd ein Jechydwriaeth.

Wrth weddio ar iddDatc. 12. 10. Deyrnas Dduw ddyfod, yr ydym yn demunad i'w y­ſprydol lywodraeth ef gael ei ſefydlu lle nis derbyniwyd hi; ac iddi gael eieeMic. 4. 8. helae­thu, lle y derbyniwyd hi yn barod.

Y TRYDYDD ARCH.

Bid dy ewyllys &c.]Yn y trydydd31 deiſyf yma y traethir y defnydd, a dull ein ufudd-dod i Dduw.

Defnydd ein ufudd-dod yw, y gwnelidffLuc. 22. 42. ewyllys Duw, ac nid ein ewyllys ni. Ac ewyllys Duw ſydd o ddau fâth

ſef1. g
gDeut. 29. 29.
gDirgel, a
2. Datcuddiedig.

Am Ddirgel ewyllys Duw, yr hwn ſydd yn gofynhhAct. 21. 13, 14. ufudd dod goddefawl, yr yd­ym yn gweddio am amyneddusiiMat. 26. 42. ymoſt­yngiad iddo ef.

AmkkPſal. 40. 8. ewyllys Duw a ddatcuddiwyd yn ei air, yr hwn ſydd yn gofyn ufudd-dodllAct. 9. 6. gweithredol, yr ydym yn gweddio, ar­iddo ef yn gyſtal einmmPſal. 143. 10. dyſcu ni i'w wy­bod, a'n nerthu i'w gyflawni.

Dull ein ufudd dod yw patrwm yrnnPſal. 103. 20. An­gelion ſanctaidd yn y nef, y rhai ſydd yn gwneuthur ewyllys Duw yn berffaith: ca­nys y maent yn gweini iddo, 1. ooJob. 1. 6.Yn barod, 2. ppEſay 6. 2.Yn fuan, 3. qqPſal. 103. 21.Yn ffyddlon, ac 4. rrMat. 18. 10.Yn waſtadol.

Y PEDWERYDD ARCH.

D•ro i ni heiddiw &c.]Yn y pedwe­rydd Arch hwn, fe'n dyſcir ni i broffeſſu*ein goglud ar Dduw. ein hyder ar dduw amſſAct. 17. 25. y bywyd hwn, a'i gynnheiliaethau.

WrthttPſal. 37. 25. fara y deallir yr holl gyſſurau oddiallan anghenrheidiol i'r bywyd hwn.

Trwyuu2 Theſ. 3. 12. ein bara, y deallir yr hyn a geir trwy foddion union a chywîr wrth fara beunyddiol, y deallir yr hyn ſyddwwDih. 30. 8. gym­mheſur i'n cyflwr preſennol a'n Achoſion.

32

Trwy ddywedyd wrth ein tâd nefol, do­ro i ni ein bara yr ydym yn dymuno, ar ei roddi*gida i dadol fendith arno. i ni a'ixxExod. 23, 25. Dadol fendith.

Trwy ddywedyd, heiddiw, yr ydym yn dangos einyyExod. 16. 4. bodlondeb a'n anghenreidiau preſennol, a'n brŷd arzz1 Theſ. 5. 17. barhau ein gwe­ddiau beunyddiol.

Ac wrth weddio fel hyn, yr ydym 1. yn rhoi†ein go­falon. einaaPhil. 4. 6. gofal ar Dduw, 2. yn caelbbMat. 7. 11. pe­thau da ar ei dadawl law ef, ac 3. y ſanctei­ddir eiccTim. 4. 4, 5. ddaionus greaduriaid i ni.

Ac os gofynnir gennym fal hyn geiſio beunydd ymborth i'n Cyrph breuol,ddMat. 6. 33. mwy o lawer yr ŷm yn rhwymedig ieeJo. 6. 27. la­furio am yſprydol ymborth ein eneidiau.

Y PUMMED ARCH.

A maddeu i ni ein Dyledion, &c.]Yn y pummed deiſyf hwn, yr hwn a gyſſylltir â'r pedwerydd, y dyſcir ni i ymbil*beunydd.ffPſal. 7. 11. bey nydd am bardwn am bechod, megis yr yd­ym ni beunydd yn deiſyf ein lluniaeth anghenrheidiol.

WrthggMat. 18. 32, 35. Ddyledion neu droſeddiadau y deallir pechodau, drwy ba rai ein gwneir yn ddyledwŷr i gyfiawnder Duw; yn gym­maint mai duw yma yw yhhPſal. 51. 4. Coeliwr,iiEſay. 53. 6. dŷn y dyledwr, a Chriſt y mâch.

Am hynny y gweddiwn: 1.†na lwyr-ofynno Duw gennim daledigaeth pechod. na ofyn­nokkPſal. 130. 3. Duw gennym y fforffed am bechod, 2. iddo derbyn yr jawn a wnaethll2 Cor. 5. 21. Criſt troſom ni, ac 3. Iddo ef er mwynmmEph. 4. 32. Criſtein33 rhyddhau ni oddiwrth y ddyled. Ac fel­ly maddeuant yw gweithred onn1 Jo. 1. 9. gyfiawnder Duw, oherwydd Criſt; ond gweithred oooMic. 7. 18. drugaredd i'r pechadur.

Ein Maddeuant ni o droſeddau rhai e­raill a arferir gennym megis rheſwm wrth Dduw, a rhwymmedigaeth arnom ein hu­nain. Ein Rheſwm neu'n Dadl yw hyn, osppLuc. 11. 4. nyni, y rhai ydym barod i ddial, a allwn trwy ras Duw faddeu i eraill; pa faint mwy y maddeu efe i ni, yr hwn ſydd anfeidrol mewn trugaredd. Ein rhwymedigaeth yw maddeu iqqMar. 11. 25, 26. eraill, megis yr ŷm yn ewyllyſ­ſio, ar i dduw faddeu i ninnau.

Y CHWECHED ARCH.

Ac na arwain ni i brofedigaeth, &c.]Yn y chweched Arch, yr hwn a gyſſylltir â'r pummed, y dyſcir ni i weddio am ymwa­red oddiwrthrrRhuf. 8. 1. feddiant, Pechod, megis yr ŷm yn gweddio yn yr Arch o'r blaen, gael ein hymwared oddiwrth ei euogrwydd ef, a'i ddamnedigaeth.

Yr ŷm ni yn gweddio tan ammod, os rhyngeu bodd i Dduw, gael ohonom einſſDat. 3. 10. gwaredu oddiwrth brofedigaeth: ond yr ym yn gweddio yn ddios gael einttJo. 17. 15. gwared oddiwrth ddrygioni y brofedigaeth.

Er rhyngu bodd i Dduw ein profi ni, etto nid yw efe yn briodol ynuuJac. 1. 13. temptio, neu'n denu i ddrwg: er hynny am, ein pechodau, efe a all yn gyſtal oddef iww2 Sam. 24. 1. 1 Chron. 21. 1. Satan ein tem­ptio ni i bechod, ac hefydxx1 Sam. 16. 14. dynnu oddiwrth ym gymmorth ei lân yſpryd.

Os gwêl duw yn dda i ni gael yn temptio, ein gweddi yw, ar iddo ef

1.y
yPſal. 23. 4.
y fod gida ni yn		y brofedi­gaeth.
2.z
z1 Cor. 10. 13.
z ein cynnal ni tan
3. eina
aa Pet. 2. 9.
a gwared ni allan o'r
34

Y mae 'r drygwr, yr hwn yw Satan, a'r dryg-beth, yr hwn yw pechod: ac yr ydym ni yn gweddio gael einbbPſal. 119. 133. hym wared oddi­wrth lywodraeth y ddau. Oblegid maiccMat. 26. 41. gweddi yw r modd yſpyſol i'n cadw ni rhag perigl temptiad i ddrygioni.

Y MAWL YMADRODD:

Canys eiddot ti yw'r deyrnas &c.]Y cloe­digaeth hwn ar weddi yr Arglwydd ſydd ffurf yn gyſtal oddiolchgarwch, y cyfryw ac add1 Chron. 29. 11. arferwyd gynt gan Ddafydd, ac hefyd yn rheſwm, pa ham yr ydym yn cynhyrchu ein rhagddywededig ddeiſyfiadau i'n tad nefawl. Y rheſwm yw, oblegid mai iddo ef y perthyneePſal. 96. 7, 10. pob Arglwyddiaeth, gallu, a gogoniant.

Wrth Deyrnas y deallir Awdurdod, affPſal. 22. 28. chyfiawnder Arglwyddiaeth ar bawb.

Wrth Allu, y deallirgg2 Chron. 20. 6. ollalluog rymmuſ­der i orchymmyn neu lywodraethu pawb.

Wrth ogoniant y deallir yhhDatc. 5. 13. cyfryw An­rhydedd a'c ſydd yn deilliaw allan o ardder­chowgrwydd daioni Duw, a'i fawredd, yr hwn ſydd ddyledus iddo ef oddiwrth yr holl greaduriaid.

Trwy yn oes oeſoedd, y dangoſir,, er bodiiDan. 2. 37. Arglwyddiaeth, Gallu, a Gogoniant, yn perthyn mewn rhyw yſtyriaeth i Dywyſo­gion daiarol; etto o'rkk1 Tim. 1. 17. dechreuad, yn o­ruwchafaidd a thragywyddolaidd maent yn perthyn yn unig i Dduw.

Amen, neullJer. 28. 6. poed felly, ſy 'yn arwyddoc­caumm1 Cor. 14. 16. boddiant,nn2 Cor. 1. 20. ſiccrwydd, aoo1 Bren. 1. 36. Deiſyfiad cwblhâd

Pa beth yr wyt ti yn ei erchi ar Dduw yn y weddi hon?] Y mae pedair rhan mewn gweddi; ſef:pp1 Tim. 2. 1. Daroſtyngedig ymbil, erfyn­iad, Eirioledd, a Thaliad Diolch.

351. Ymbil, neu wrthddeiſyfiad, a wneir er mwynqqHoſ. 14. 2. gochelyd drwg pechod, neu goſpe­digaeth. Ac i hon y perthynrrDan. 9. 3, 4. cyffeſ pecho­dau, ac ymgrefyddu.

2. Erfyniad, neu ar-ddeiſyfiad a wneir, er mwynſſPhil. 4. 6. cael doniau yſprydol ac amſerol.

3 Eirioledd, neuttJac. 5. 16. droſ-ddeiſyfiad a wneir tros y ſawl, y mae Duw yn erchi i ni weddio troſtynt.

4uuHeb. 13. 15. Taliad diolch a ddychwelir am y do­niau a dderbyniwyd, ac i'r rhan hon y per­thyn canuwwPſal. 81. 1, 2, 3. pſalmau, a chadwriaeth gwle­ddau crefyddol.

Y mae gweddi yn rhag ddarbodxxJac. 1. 5. Teim­lad Eiſiau, a thaliad diolch yn rhagſynniawyyPſal. 103. 2. Teimlad mwyniant.

Pa beth bynnag azzPſal. 119. 4, 5. orchmynnodd, neuaa1 Chron 17. 23. addawodd Duw yn ddinam, mae'n rhaid gweddio amdano yn ddinam neu os: a'r­peth abbPſal. 119. 133 wahardd efe yn hollawl, mae'n rhaid yn hollawl weddio yn ei erbyn.

Y peth a orchymmynodd neu addawodd Duw tanccLuc. 22. 42. ammod; rhaid gweddio amdano tan yr unrhyw ammodau.

Y SACRAMENTAU.

Dau Sacramentau yn unig &c.]Megis yr oedd dau brif Sacrament o'r hen Deſta­ment; ſefddExod. 12. 48. Enwaediad, a'r Paſc: felly y mae dau Sacrament o'r Teſtament newydd; ſefee1 Cor. 12. 13. Bedydd, a Swpper yr Arglwydd.

Trwy Fedydd, yr hwn ſyddffCol. 2. 11, 12. gyfattebol i enwaediad yggAct. 2. 42. derbynnir ni i Eglwys Griſt: A thrwy Swpper yr Arglwydd, yr hon ſyddhh1 Cor. 5. 7, 8. gyfattebol i'r Paſc, yiiAct. 2. 42. maethir ni yn yſpry­dol.

Bedydd ſydd yn goſod allankkJo. 3. 5. anedigaeth newydd, ac am hynny ni finiſtrir mono ef36 ond unwaith, oblegid nid rhaid geni dyn ondllJo. 3. 4. unwaith. Swpper yr Arglwydd ſydd yn goſod allanmm1 Cor. 11. 33. ymborth yſprydol: ac am hynny fe'i miniſtrir ynnn1 Cor. 11. 26. fynych, oblegid mai anghenrheidiol i ddyn gael yn fynych ei luniaethu.

Arwydd gweledig oddiallan, a ordeiniodd Criſt ei hun &c.]Criſt yn ei raſuſol ym­ddaroſtyngiad tuag attom ni, a ordeiniodd arwyddion Sacramentaidd

  • 1. Io
    oGal. 3. 1.
    o hyfforddio ein dealltwriaeth.
  • 2. Ip
    pLuc. 22. 19.
    p adnewyddu ein coffadwriaeth.
  • 3. Iq
    qZech. 12. 10.
    q annog ein Tueddiadau.

Megis y moddion i dderbyn &c.]Y mae yr arwyddion oddiallan ynrrGen. 17. 11. arwyddoccau,ſſMat. 26. 26. yn rhoi ger bron, acttRhuf. 4. 11. yn ſelio y rhadau y­ſprydol i'r derbyniwr credadwy.

Dwy ran.] Arfer yr arwyddion oddi­allan, yn gyſtal yn yuuMat. 28. 19. Bedydd, aww1 Cor. 11. 23. Swpper yr Arglwydd, a warantir drwy orchymmyn Duw: a lleſhâd y rhadau oddimewn, yn gy­ſtal yn y SacramentxxAct. 2. 38, 39. cyntaf, a'r y ail, a ſic­crheir trwy Addewid Duw. yy1 Cor. 10. 16.

Dwfr yn yr hwn y trochir y neb a fedyddir &c.]Bedydd ſydd yn arwyddoccâuzzAct. 22. 16. gol­chiad, neu, ad ddodiad dwfr trwyaaAct. 8. 38. drochi, neubbHeb. 10. 22. daenellu, ynccMat. 28. 19. enw y Drindod fendi­gaid.

MaeddMat. 3. 14. Angenrhaid bod ddyn wedi ei ol­chi, yn rhagſynniâw halogiad: ac y mae halogiad pechod, yreePſal. 51. 2. hwn ſydd yn diwyno yr enaid, yn rhagſynniaw anghenrheidiol­deb gael o ddyn eiffHeb. 9. 14. fedyddio yn enw duw ei hun, Ac nid yn enwgg1 Cor. 1. 13. creadur yn unig, erhh1 Cor. 1. 14, 15. rhagored fyddo.

A marwolaeth i bechod, &c.]Trwy fe­dydd neu olchiad Dwfr yr arwyddocceir, ac y ſeliriiTit. 3. 5. golchiad adenedigaeth, a ſancteid­diad37 yr yſpryd; erkkAct. 22. 16. Glanhâd, allRhuf. 6. 3. marweid­diad pechod. Ac ermmRhuf. 6. 4. adgyfodiad i newydd­•eb buchedd.

Gan ein bod wrth naturiaeth wedi ein geni mewn pechod &c.]Y mae tair yſtad dyn yn y bŷd hwn,

  • 1. Yſtadn
    nEccl. 7. 29.
    n diniweidrwydd, ymha un y creuwyd y dŷn cyntaf aro
    oGen. 1. 26.
    o ddelw ei wneu­thurwr; yr hon oedd yn ſefyll yn bennaf mewnp
    pCol. 3. 10.
    p Doethinebq
    qEph. 4. 24.
    q cyſiawnder, a gwir ſan­cteiddrwydd yr Enaid.
  • 2. Yſtadr
    rRhuf. 5. 12.
    r pechod i'r hon y ſyrthiodd dŷn trwy anufudd-dod, ac ymmha un y genirſ
    ſEph. 2. 3.
    ſ pob dŷn wrth natur.
  • 3. Yſtadt
    tRhuf. 6. 14.
    t grâs, i ba un y gwaredir dyn trwyu
    uEph. 2. 4, 5.
    u Griſt.

Edifeirwch drwy'r hon y maent yn ymwr­thod a phechod;] Edifeirwch a ffydd ydynt y ddwy athrawiaeth griſtianogawl bennaf a bregethwyd ganwwMar. 1. 14, 15. Griſt, a'i ſanctaiddxxHeb. 6. 1. A­poſtolion.

Y mae gan wir Edifeirwch, yr hon ywyyAct. 26. 20. dychweliad oddiwrth bechod at Dduw, bedair rhan, yn enwedig, nid amgen nag

1. Cyſtudd calon, neuzz2 Cor. 7. 10. dduwiol dri­ſtwch, yr hwn ſydd yn goſidioaa2 Sam. 24. 10, 17. mwy am y pechod, nac am y goſpedigaeth.

2. Cyffeſ pechod, yr hon ſydd yw gwneu­thur yn waſtad ibb1 Jo. 1. 9. Dduw, ac mewn rhyw gy­flyrau iccJac. 5. 16. ddynion.

3. Taliad adref, neu Adferiad, mewn Rhyw gyflyrau, yr hwn ſydd raid ei wneu­thur i'r neb y gwnaed yddEzek. 33. 15. cam âg ef, ac i'reeNum. 5. 8. cyfryw eraill ac yr ordeiniodd Duw.

4. Ymchweliad, yr hwn ywffEzek. 18. 21. Troead od­diwrth bob pechod cadnabyddus, iggEph. 5. 11. ymar­fer y ddyledſwydd wrthwynebol.

Ffydd drwy'r hon y maent yn credu Adde­widion38 Duw &c.]Yr un ffydd, yr hon ſydd yn cydſynnio yn gadarn i Byngciau y ffydd, ſydd hefyd ynhhHeb. 11. 13. ymwaſcu âg addewi­dion yr Efengil: ac aiiHeb. 10. 22. llawn ſiccrwydd yn eu had-ddodi, megis wedi eu gwneuthur i ni gan Dduw, yr hwn ſyddkkHeb. 11. 11. ffyddlon, acllRhuf. 4. 20, 21. abl i'w cyflawni hwynt.

Paham y bedyddir plant buchain, &c.Y maemm1 Cor. 7. 14. plant buchain aelodau Teuluoedd Criſtianogawl, mor gymmwys i dderbyn lleshâd cyfammod Duw wrth eunnAct. 16. 33. bedyddio, ac yr oeddooDeut. 29. 10, 11, 12. plant gynt mewn teuluoedd crefyddol i'w derbyn i gyfammod â Duw wrthppGen. 17. 13. enwaedu arnynt. A'r plentyn a enir ynqqAct. 22. 28. freiniol, ſydd ganddo gymmaint cy­fiawnder i ragorfreintiau dinas, a'r hwn a bwrcaſodd ei ddinasfraint â ſwm o arian.

Oblegid eu bod yn addaw pob un o'r ddau trwy eu meichiau:] Megis yr Jachawyd plant gan Griſt ar ffydd eurrMar. 9. 17, 24, 25. tadau,ſſMat. 15. 22, 28. mam­mau, a'uttLuc. 7. 2, 3, 9, 10. ceraint eraill; fellyuuAct. 16. 15. teuluoedd cyfan a dderbyniwyd i'w glanhau trwy fe­dydd, ar broffes eu ceraint megis eu meich­niafon.

Y rhai pan ddelont i oedran, y maent hwy eu hunain yn rhwym i'w gyflawni.] Fal nall all plant bychain, a phobl weiniaid eraill trafyddont y cyfryw rai, gyflawni Rheol yr Apoſtloww2 Theſ. 3. 10. weithio am eu bara, ac etto yd­ynt yn rhwym i weithio pan allant, fellŷ plant, a phobl diwybod, pan ddelont ixxJo. 9. 21. oedran, ac yn gymmhwys i gymmeryd Athrawiaeth, ydynt yn Rhwym i weithredol gyflawniadyyAct. 17. 30. Edifeirwch, azzAct. 19. 18. ffydd, y rhai a addawyd troſtynt wrth eu bedyddio.

Er mwyn tragywyddol gof am aberth &c.]Yr ail Sacrament o'r Teſtament newydd a elwir yn yr yſcrythyr lân, ynaa1 Cor. 10. 21. fwrdd yr Ar­glwydd,39bb1 Cor. 11. 20 Swpper yr Arglwydd, accAct. 20. 7. thoriad bara. Ac y mae yn dwyn henw yr Argl­wydd leſu Griſt, gan ei fod yn goffadwria­eth ſafadwy o'rddHeb. 10. 12. Aberth ohono ef ei hun, a offrymmwyd unwaith: âc felly ſydd i ba­rhau yn ei Eglwys, hyd ei ailee1 Cor. 11. 26. ddyfodiad, yn niwedd y byd.

Bara a gwin.] Fe ryngodd bodd i Griſt oſod allan ein cyfagoſaf gymmundeb âg ef, trwyffJo. 1. 12. dderbyn acggJo. 6. 53. ymborth ar luniaeth, trwy'r hwn y cynnhalir einhhJo. 6. 57. bywyd.

iiLev. 26. 26.Bara yw Math ar ymborth anghenrhei­diol o waſanaeth mwyaf cyffredin, beuny­ddiol, ac Jachuſol: A'r gwîn yw gwlybwr, yr hwn ſy'n gwaſanaethu, nid yn unig i dor­rik 1 Tim 5. 23. ſyched, ond hefyd i gynnorthwyo gwen­did corphorawl. Yn gymmaint a bodllPſal. 104. 15. Ba­ra a Gwin, gan eu bod yn rhagoraf yn eu Rhyw, yn goſod allan yn gymmhwys, YmmJo. 6. 57. lluniaeth perffaith yſprydol hwnnw y ſydd i'w gael ynghriſt.

Corph a gwaed Crist, &c.]nn1 Cor. 11. 23.Y bara yr hwn a dorrir, ſydd yn arwyddoccauoo1 Cor. 11. 24. corph a dorrwyd troſom ni: a'rppMat. 26. 27. gwin a dywall­tir allan, ſydd yn arwyddoccauqqMat. 26. 28. gwaed Criſt a dywalltwyd troſom.

Y Bara a'r Gwin y rhai a finiſtrir, ydynt yn arwyddoccau, ac yn ſeliorrJo. 6. 51. rhoddiad Criſt â holl leſhadau eiſſ1 Cor. 11. 26. farwolaeth i'r gwirttJo. 6. 35. gredadyn.

Corph a gwaed Criſt a dderbynnir ynuuJo. 6. 55 wîr ddiau iwwJo. 6. 56. galon y Cymmunwr tei­lwng trwy râdxxJo. 1. 12. ffydd.

Cael cryfhau a diddanu ein eneidiau &c.]Megis y mae'r enaid neu'r dyn oddifewn, ſy 'yma i'w borthi, ynyyDih. 18. 14. yſpryd: felly y mae corph a gwaed Criſt ynzzJo. 6. 63. ymborth yſprydol, ac i'w dderbyn mewnaaJo. 6. 64. modd yſprydol.

40

YbbMat. 26. 26, 29. Bara a'r Gwin ar fwrdd yr Arglwydd ni newidir monynt yn eu natur, ond yn eu harfer neu gwaſanaeth, gan eu bod yn ar­wyddion oddiallan a ordeiniwyd yn ol na­tur Sacramentau, icc1 Cor. 11. 25. arwyddoccau rhyw beth y ſydd oddimewn a yn yſprydol.

Eu holi eu hunain &c.]Er mwyn teilwng dderbyniad y Sacrament Sanctaidd hwn, y gofynnirdd1 Cor. 11. 28. ymholi o ddyn ei hun, yr hyn ſydd yn bwrw fod cryn ddigonedd oeeGwers 29. wybo­daeth gan y cymmunwr.

Mae'n rhaid i ni ein holi ein hunain yn­ghylch y neillduol bethau hyn:

  • 1. f
    f1 Cor. 11. 31.
    fDiragrithrwydd ein hedifeirwch am bechodau, a aethont heibio.
  • 2. Eing
    gEſay. 1. 17, 18.
    g brŷd i adgyweirio ein buchedd dros yr amſer ſydd i ddyfod.
  • 3. h
    hJo. 7. 37, 38.
    hYmarfer gwîr ffydd, gan ſychedu ar ol Criſt.
  • 4. Eini
    iAct. 2. 46, 47.
    i Diolgarwch i Dduw am y doniau y Dderbynnir yma ganddo ef.
  • 5. Eink
    k1 Cor. 11. 33.
    k cariad tuag at ddynion gan roi yn ewyllyſgar, a maddeu iddynt; megis y mael
    lMat. 10. 8.
    l duw yma yn gwneuthur yn raſuſol a
DIWEDD.

About this transcription

TextY catechism a osodwyd allan yn llyfr Gweddi Gyffredin, wedi i egluro yn gryno drwy nodau Byrrion a sylfaenwyd ar yr yscrythyr lan
AuthorMarshall, Thomas, 1621-1685..
Extent Approx. 97 KB of XML-encoded text transcribed from 25 1-bit group-IV TIFF page images.
Edition1682
SeriesEarly English books online.
Additional notes

(EEBO-TCP ; phase 2, no. A89596)

Transcribed from: (Early English Books Online ; image set 135172)

Images scanned from microfilm: (Early English books, 1641-1700 ; 2431:7)

About the source text

Bibliographic informationY catechism a osodwyd allan yn llyfr Gweddi Gyffredin, wedi i egluro yn gryno drwy nodau Byrrion a sylfaenwyd ar yr yscrythyr lan Marshall, Thomas, 1621-1685.. [8], 40 p. [s.n.],Printiedig yn Rhydychen [i.e. Oxford] :yn y flwydd yn 1682.. (Attributed by Wing to Thomas Marshall.) (Reproduction of original in the Folger Shakespeare Library.)
Languagewel
Classification
  • Catechisms, Welsh -- Early works to 1800.

Editorial statement

About the encoding

Created by converting TCP files to TEI P5 using tcp2tei.xsl, TEI @ Oxford.

Editorial principles

EEBO-TCP is a partnership between the Universities of Michigan and Oxford and the publisher ProQuest to create accurately transcribed and encoded texts based on the image sets published by ProQuest via their Early English Books Online (EEBO) database (http://eebo.chadwyck.com). The general aim of EEBO-TCP is to encode one copy (usually the first edition) of every monographic English-language title published between 1473 and 1700 available in EEBO.

EEBO-TCP aimed to produce large quantities of textual data within the usual project restraints of time and funding, and therefore chose to create diplomatic transcriptions (as opposed to critical editions) with light-touch, mainly structural encoding based on the Text Encoding Initiative (http://www.tei-c.org).

The EEBO-TCP project was divided into two phases. The 25,363 texts created during Phase 1 of the project have been released into the public domain as of 1 January 2015. Anyone can now take and use these texts for their own purposes, but we respectfully request that due credit and attribution is given to their original source.

Users should be aware of the process of creating the TCP texts, and therefore of any assumptions that can be made about the data.

Text selection was based on the New Cambridge Bibliography of English Literature (NCBEL). If an author (or for an anonymous work, the title) appears in NCBEL, then their works are eligible for inclusion. Selection was intended to range over a wide variety of subject areas, to reflect the true nature of the print record of the period. In general, first editions of a works in English were prioritized, although there are a number of works in other languages, notably Latin and Welsh, included and sometimes a second or later edition of a work was chosen if there was a compelling reason to do so.

Image sets were sent to external keying companies for transcription and basic encoding. Quality assurance was then carried out by editorial teams in Oxford and Michigan. 5% (or 5 pages, whichever is the greater) of each text was proofread for accuracy and those which did not meet QA standards were returned to the keyers to be redone. After proofreading, the encoding was enhanced and/or corrected and characters marked as illegible were corrected where possible up to a limit of 100 instances per text. Any remaining illegibles were encoded as <gap>s. Understanding these processes should make clear that, while the overall quality of TCP data is very good, some errors will remain and some readable characters will be marked as illegible. Users should bear in mind that in all likelihood such instances will never have been looked at by a TCP editor.

The texts were encoded and linked to page images in accordance with level 4 of the TEI in Libraries guidelines.

Copies of the texts have been issued variously as SGML (TCP schema; ASCII text with mnemonic sdata character entities); displayable XML (TCP schema; characters represented either as UTF-8 Unicode or text strings within braces); or lossless XML (TEI P5, characters represented either as UTF-8 Unicode or TEI g elements).

Keying and markup guidelines are available at the Text Creation Partnership web site.

Publication information

Publisher
  • Text Creation Partnership,
ImprintAnn Arbor, MI ; Oxford (UK) : 2012-10 (EEBO-TCP Phase 2).
Identifiers
  • DLPS A89596
  • STC Wing M807A
  • STC ESTC R231088
  • EEBO-CITATION 99896660
  • PROQUEST 99896660
  • VID 135172
Availability

This keyboarded and encoded edition of the work described above is co-owned by the institutions providing financial support to the Early English Books Online Text Creation Partnership. Searching, reading, printing, or downloading EEBO-TCP texts is reserved for the authorized users of these project partner institutions. Permission must be granted for subsequent distribution, in print or electronically, of this EEBO-TCP Phase II text, in whole or in part.